امور ديگر براى تسهيل توجه انسان به خداست .

امام زين العابدين عليه السلام مى فرمايد: و من اعظم النعم علينا جريان ذكرك على السنتنا واذنك لنا بدعائك از بزرگ ترين نعمت ها كه به ما داده اى روان شدن ياد تو بر زبان واذنى است كه به ما داده اى تا تو را بخوانيم . سپس ‍ مى فرمايد: استغفرك من كل لذّة بغير ذكرك ومن كل راحة بغير انسك ومن كل سرور بغير قربك ومن كل شغل بغير طاعتك (703) خداوندا! از تو آمرزش ‍ مى طلبم از هر لذت ، اگر در آن جز به ياد تو باشم واز هر راحت اگر جز به تو انس داشته باشم و از هر شادمانى اگر غير از نزديكى تو باشد واز هر شغل كه طاعت تو در آن نباشد.

حقيقت ذكر الهى

مرحوم علامه طباطبايى مى فرمايند: حقيقت ذكر عبارت است از توجه قلبى انسان به ساحت قدس پروردگار و اگر به ذكر لفظى نيز عنوان ذكر اطلاق مى شود به خاطر اين است كه ذكر لفظى از آثار ذكر قلبى است يعنى گفتگو كردن درباره چيزى ، ناشى از ياد كردن آن در دل است و گرنه ذكر حقيقى همانا ذكر قلبى و توجه دل به سوى پروردگار است .(704) ذكر الهى در قرآن كريم 

1 - ياد خداوند آرامش قلب :

الا بذكر اللّه تطمئن القلوب (705) آگاه باشيد با ياد خدا دل ها آرامش مى يابد.

2 - ياد خداوند عامل ياد خداوند از بنده :

فاذكرونى اذكركم (706) مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم .

3 - اعراض از ياد خداوند عامل تنگدستى :

و من اعرض عن ذكرى فانّ له معيشة ضنكا(707) هركس از يادمن اعراض كند و روى گردان شود، زندگى تنگ و سختى خواهد داشت .

4 - اعراض از ياد حق و قرين بودن با شيطان :

و من يعش عن ذكر الرحمن نقيّض ‍ له شيطانا فهو له قرين (708) و هر كس از ياد خدا روى گردان شود، شيطان را به سراغ او مى فرستيم و همواره قرين او باشد.

5 - فراوان به ياد خداوند بودن :

يا ايها الذين آمنوا اذكروا اللّه ذكرا كثيرا(709) اى اهل ايمان خداوند را فراوان ياد كنيد.

6 - ياد خداوند در تمام احوال :

فاذا قضيتم الصلاة فاذكرواللّه قياما و قعودا و على جنوبكم (710) و هنگامى كه نماز را به پايان رسانيديد خدا را ياد كنيد در حال ايستادن و نشستن و به هنگامى كه به پهلو خوابيده ايد.

7 - ياد خدا از روى تضرّع و خوف :

و اذكر ربك فى نفسك تضرعا و خيفةً(711) پروردگارت را در دل خود از روى تضرع و خوف و آهسته و آرام ياد كن .

8 - كسب و تجارت ، مردان الهى را از ياد خدا باز نمى دارد :

رجال لاتلهيهم تجارة و لا بيع عن ذكر اللّه و اقام الصلاة (712) مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستد آن ها را از ياد خدا و برپا داشتن نماز غافل نمى سازد.

9 - ياد نعمت هاى الهى :

يا بنى اسرائيل اذكروا نعمتى التى انعمت عليكم (713) اى بنى اسرائيل به ياد نعمتى كه به شما دادم باشيد.

10 - فرار اهل كفر از ياد الهى :

و اذا ذكرت ربك فى القرآن وحده ولّوا على ادبارهم نفورا(714) هنگامى كه پروردگارت را در قرآن به يگانگى ياد مى كنى ، پشت مى كنند و از تو روى بر مى گردانند.

11 - مال و فرزند نبايد انسان را از ياد حق باز دارد :

يا ايها الذين آمنوا لا تلهكم اموالكم و لا اولادكم عن ذكر اللّه (715) اى اهل ايمان ! ثروت هاى شما و فرزندانتان شما را از ياد خدا باز ندارد.

12 - شيطان عامل فراموشى خداوند :

استحوذ عليهم الشيطان فانسيهم ذكر اللّه (716) شيطان بر آن ها چيره شد و ياد خدا را از خاطر آن ها برده است .

مراحل ذكر الهى

مرحله اول ، ذكر نام پروردگار است مانند: و اذكر اسم ربك (717) در مرحله دوم نوبت به يادآورى ذات پاك خداوند در قلب مى رسد: و اذكر ربك فى نفسك تضرعا وخيفه (718) پروردگارت را در دل خود از روى تضرع و خوف ياد كن . در مرحله سوم از مقام ربوبيت خداوند فراتر مى رود و به مقام مجموعه صفات جلال و جمال خدا كه در *((*اللّه *))* جمع است مى رسد چنان كه مى فرمايد: يا ايها الذين آمنوا اذكروااللّه (719) اى كسانى كه