«و از اين جاست كه پيامبر  (صلى الله عليه وآله) در وصيّت خود به اميرمؤمنان  (عليه السلام) فرمود: يا على! مَثَل تو مَثَل بيت الله است و مردمان بايد كه به سوى تو بيايند و نبايد كه تو به سوى مردمان بروى». (1) اگر مردمان به وظيفه ى خود عمل مى كردند شكوفايى و رشد متوقف نمى شد، امّا نمايندگان طبقه ى «جهل»، در سقيفه ى بنى ساعده بر «عقل» جامعه ى مدينه ى الهى پا نهادند و حقّ آنان را غصب كردند، اين است كه اكمال عقل در جامعه به دست جنود جهل رو به نقصان و ضعف گذاشت. در دوره ى غيبت مشكل جامعه ى انسانى بيشتر شده است، زيرا در اين دوره نمايندگان اصلى عقل، در ميان جامعه حضور ندارند و رويه ى ظاهرى جهل كه پس از رحلت پيامبر (صلى الله عليه وآله) به اين سو قوّت گرفته بتدريج در تمامى حوادث اجتماعى آدميان حضور فعّال يافته است و در اين مقطع طولانى خلط عقل و جهل پيوسته وجود دارد تا به اذن الهى عصر ولايت حضرت مهدى (عليه السلام) آغاز گردد.

ب) عصر ولايت

عقل كه از زمان توجه اش به عالم تكوّن بنى آدم، به علت محصور شدنش در حصار ظاهر و نيز در آميختگى اش با جهل، نتوانسته بود جوهر و ماهيّت خويش را عيان سازد، از اين دوران به بعد، فرصت مى يابد تا با فرمان دوّم پروردگار، به سوى حقّ برگردد و باطنش را بر همه ى آشكار سازد، با وجود چنين پيش آمدى است كه تمايز ماهوى ميان عقل و جهل به وجود مى آيد و تقابل عينى عقل و جهل به اوج مى رسد.

ديگر در عصر ظهور حضرت مهدى  (عليه السلام) خلطه اى ميان اهل عقل و اهل جهل نيست زيرا وصف هر يك از آن ها معيّن است. پيكارى كه ميان اين دو صف رخ

1- كشفى دارابى ، سيد جعفر ، تحفة الملوك ، ج 1 ، ص 45 .