فوكوياما و پايان تاريخ غرب

به اعتقاد «فرانسيس فوكوياما» پژوهش گر مؤسسه ى مطالعاتى غير انتفاعى راند (1)پايان تاريخ زمانى است كه انسان به شكلى از جامعه ى انسانى دست يابد و در آن عميق ترين و اساسى ترين نيازهاى بشرى برآورده شود. بشر، امروزه به جايى رسيده است كه نمى تواند دنيايى ذاتاً متفاوت از جهان كنونى را تصور كند، چرا كه هيچ نشانه اى از امكان بهبود بنيادين نظم جارى وجود ندارد.

با پيروزى ليبرال دموكراسى بر رقباى ايدئولوژيك خود نظير سلطنت موروثى، فاشيسم و جديدتر از همه كمونيسم، در سراسر جهان اتفاق نظر مهمى درباره ى مشروعيت ليبرال دموكراسى به عنوان تنها نظام حكومتى موفق به وجود آمده است. اما افزون بر آن ليبرال دموكراسى ممكن است «نقطه ى پايان تكامل ايدئولوژيك بشر» و «آخرين شكل حكومت بشرى» باشد و در اين مقام پايان تاريخ را تشكيل مى دهد. شكست كمونيسم دليل پيروزى ارزش هاى ليبرال غربى و پايان درگيرى هاى ايدئولوژيك است.

از درون كلمات فوكوياما مى توان دريافت كه ليبرال دموكراسى آخرين جامعه ى بشرى است و دنيايى ذاتاً متفاوت با جهان كنونى كه فراهم آمده ى ليبرال دموكراسى است نمى توان تصور كرد. چرا كه هيچ نشانه اى از امكان بهبود بنيادين نظم جارى وجود ندارد. پس نظريه ى فوكوياما از جهتى براى ليبرال دموكراسى اميدوار كننده است امّا از جهتى نااميد كننده، زيرا هيچ گونه امكان بهبود بنيادين نظم جارى وجود ندارد. در جامعه ى آينده ى پايانى هيچ گونه تضادى نيست و برترى از آن ليبرال دموكراسى است.

1- اين مؤسسه، به مثابه بازوى تحقيقاتى و مشورتى نيروهاى مسلح آمريكا در سال 1948 بنيان گذارى شد و به نيازهاى علمى و تحقيقاتى ارگانهاى دولتى آمريكا پاسخ مى دهد.