مي‏كند و بيان مي‏دارد كه چه ملكاتى براى انسان شايسته است، و از چه راه مي‏توان زمينه پذيرا شدن اين ملكات را در انسان فراهم كرد تا به‏گونه‏اى شايسته، در وجود او بنيان گيرند و چه راهى را بايد دنبال كرد تا اين ملكات در وجود آدمى پايدار گردند. و نيز از طبقه‏بندى نتايجى كه اين افعال و رفتار، براى ايجاد آن‏ها از انسان سر مي‏زند، بحث مي‏كند و بيان مي‏دارد كه برخى از اين نتايج، سعادت حقيقى است و برخى سعادت پندارى.»1

6. علم انساني

فارابى در «تحصيل السعاده» بعد از بيان اين كه انسان براى رسيدن به كمال، به اجتماع نياز دارد و فطرت طبيعى او نيز همين را اقتضا مي‏كند و به همين سبب، انسان را حيوان انسى و حيوان مدنى گفته‏اند، در ادامه مي‏فرمايد: براى رسيدن به آن كمال، نياز به علمى است كه از طريق مبادى عقلى و افعال و ملكات ارادى، انسان را به سوى كمال هدايت كند و آن، «علم انساني» است.2

7. علم سياست

از اين اصطلاح، در آثار فارابى، تنها در رساله «السياسه» ياد شده است و در آن‏جا نيز تعريف خاصى از آن ارائه نمي‏دهد و با بيان دستور العمل‏هاى كلى و قوانين سياسى عام المنفعه مي‏فرمايد: «سودمندترين روشى كه در طلب علم سياست مي‏توان به كار بست، مطالعه در اعمال و رفتار و احوال ظاهرى و باطنى انسان‏ها است.»3

8. سياست

فارابى در «فصول المدني» با بيان اين كه سياست، داراى اصناف مختلفى از

1. احصاء العلوم، پيشين، ص 64.

2. تحصيل السعاده، پيشين، ص 61 - 62.

3. السياسه، پيشين، ص 8.