صفحه‌ى 34
به هر حال گاهى انسان دو بخش از يك خطبه را مىبيند كه فوقالعاده مهم هم هست، اما ميانشان فاصله افتاده است. بايد صاحب همّتانى بنشينند و اين جا به جا شدگيها را پيگيرى و بازيابى كنند. تا سرانجام به قدر مقدور و ممكن بخشهاى پراكنده يك خطبه، از نو به هم اتصال پيدا كند. بنده تصور مىكنم مرحوم سيد رضى رضوان اللّه عليه، اين كتاب را از ديدگاه فصاحت و بلاغت و زيباييهاى هنرى بيشتر مورد توجه قرار داده است، اسم كتاب هم همين را تأييد مىكند: «نهج البلاغه». امروز براى مردم ما مسأله بلاغت در اين كتاب در درجه اول اهميت و توجه نيست، به محتوا كار داريم. ما به مضامين احتياج داريم. اصلا بسيارى از مردم ما از زيبايى اين كلمات چيزى نمىفهمند، ما فارسى زبان هستيم. شايد بسيارى از عرب زبانها هم با گذشت هزار و سيصد و اندى از زمان صدور اين كلمات و با تحولى كه لغت و زبان به طور طبيعى پيدا مىكند، از فصاحت و بلاغت و زيباييهاى هنرى آن كلام چيز زيادى درك نكنند. لازم است امروز ما از آن ديدگاهى كه روز اوّل تدوين اين مجموعه وجود داشت و از باب بلاغت و فصاحت و ارزشهاى هنرى به آن نگاه مىشد عدول كنيم. نمىگويم آن را به كلى ناديده بگيريم، چرا كه اين وجه از نظر هنرى و ادبى فوق العاده ارزشمند است و معلوم است كه ارزشهاى هنرى همواره به ماندگارى يك سخن و تأثير عميق و گسترش فراوان آن كمك بسيارى مىكند و در آن شكى نيست، اما آنچه كه امروز براى ما در درجه اول اهميت است مضامين آن است.
از اين قبيل كارهاى فراوانى هست كه پيرامون نهج البلاغه بايد انجام داد و انجام مىگيرد. همانطور كه عرض كردم پيشنهاد اول را باز تكرار مىكنم: مجموعه كارهاى عملى و ضرورى را كه بايد در زمينه نهج البلاغه انجام داد فهرستبندى كنيد تا مشخص شود كه چه كارهايى شايسته است انجام بگيرد. البته ترديدى نيست كه عشقها و ايمانها، نبوغها و ابتكارها، كارها و رشتههاى جديدى را به وجود خواهد آورد.
بنده بار ديگر از همه برادران مسؤول و دست اندركار، براى اهميتى كه به نهج البلاغه دادهاند، براى اهميتى كه به تشكيل اين كنگره دادهاند تشكر مىكنم و اميدوارم بلندى