" احسان (در اين آيه) به اين است كه هر عملى در مسير بندگى خدا انجام مىدهى آن چنان باشد كه گويا خدا را مىبينى و اگر تو او را نمىبينى او ترا مىبيند و شاهد و ناظر تو است".
و ديگر پيروى از آئين پاك ابراهيم است.
(وَ اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً) «1».
در پايان آيه دليل تكيه كردن روى آئين ابراهيم را چنين بيان مىكند كه خداوند ابراهيم را به عنوان خليل خود انتخاب كرد.
(وَ اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْراهِيمَ خَلِيلًا).
" خليل" ممكن است از ماده" خلت" (بر وزن حجت) به معنى" دوستى" بوده باشد و يا از ماده" خلت" (بر وزن ضربت) به معنى" نياز و احتياج" و در اينكه كداميك از اين دو معنى به مفهوم آيه فوق نزديكتر است در ميان مفسران گفتگو است، جمعى معتقدند كه معنى دوم نزديكتر به حقيقت آيه مىباشد، زيرا ابراهيم به خوبى احساس مىكرد كه در همه چيز بدون استثنا نيازمند بپروردگار است.
ولى از آنجا كه آيه فوق مىگويد: خداوند اين مقام را به ابراهيم داد استفاده مىشود كه منظور همان معنى دوستى است، زيرا اگر بگوئيم خداوند
(1) ملة به معنى" دين و آئين" است تنها تفاوتى كه با يكديگر دارند اين است كه كلمه ملت به خداوند اضافه نمىشود و" ملة اللَّه" نمىگويند، بلكه به پيامبر (ص) اضافه ميشود، در حالى كه كلمه" دين" هم به خدا اضافه مىشود و هم به پيامبر (ص) و هم به افراد. " حنيف" به معنى كسى است كه از اديان باطل به سوى حق گرائيده است و شرح تفسير اين كلمه در جلد دوم تفسير نمونه صفحه 461 گذشت.