و يا تن به اين كار داديد؟ (فَزَيَّلْنا بَيْنَهُمْ) «1».
در اين هنگام شريكانى را كه آنها ساخته بودند، به سخن مىآيند" و مىگويند شما هرگز ما را پرستش نمىكرديد" (وَ قالَ شُرَكاؤُهُمْ ما كُنْتُمْ إِيَّانا تَعْبُدُونَ).
شما در حقيقت هوى و هوسها و اوهام و خيالات خويش را مىپرستيديد، نه ما را و از اين گذشته اين عبادت شما نسبت به ما نه به امر و فرمان ما بوده و نه به رضايت ما، و عبادتى كه چنين باشد در حقيقت عبادت نيست.
سپس براى تاكيد بيشتر مىگويند" همين بس كه خدا گواه ميان ما و شما است كه ما به هيچوجه از عبادت شما آگاه نبوديم" (فَكَفى بِاللَّهِ شَهِيداً بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ إِنْ كُنَّا عَنْ عِبادَتِكُمْ لَغافِلِينَ) «2».
در اينكه منظور از بتها و شركاء در آيه فوق چه معبودهايى است، و اينكه چگونه آنها چنين سخن مىگويند در ميان مفسران گفتگو است.
بعضى احتمال دادهاند كه منظور معبودهاى انسانى و شيطانى و يا از فرشتگان است كه داراى عقل و شعور و ادراكند، ولى با اين حال خبر ندارند كه گروهى آنها را پرستش مىكنند، به خاطر اينكه يا در غياب آنها چنين عبادتى صورت گرفته و يا پس از مرگ آنها (مانند انسانهايى كه پس از مرگشان مورد پرستش قرار گرفتهاند).
(1)" زيلنا" از ماده" تزييل" به معنى جدا ساختن است، و به طورى كه بعضى از ارباب لغت گفتهاند ماده ثلاثى آن" زال يزيل" است كه به معنى جدا شدن مىباشد، نه از ماده" زال يزول" به معنى زوال پذيرفتن. (2)" ان" در جمله بالا به اصطلاح مخففه از ثقيله است و براى تاكيد مىباشد و معنى جمله اين است اننا كُنَّا عَنْ عِبادَتِكُمْ لَغافِلِينَ:" ما بطور مسلم از عبادت شما غافل بوديم".