نظير اين معنى در آيات ديگر قرآن به تعبيرهاى ديگرى آمده است مانند أَ فَأَمِنْتُمْ أَنْ يَخْسِفَ بِكُمْ جانِبَ الْبَرِّ أَوْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حاصِباً ثُمَّ لا تَجِدُوا لَكُمْ وَكِيلًا:" آيا شما ايمن هستيد از اينكه خداوند در گوشهاى از زمين شما را فرو ببرد يا سنگريزهاى از آسمان بر شما ببارد و سپس نگهبانى براى خود نيابيد" (سوره اسراء آيه 68).
و اين همان چيزى است كه در علم كلام و اصول از آن به عنوان قاعده" لزوم دفع ضرر محتمل" تعبير مىشود «1».
در آيه بعد چهارمين پاسخ را به آنها مىگويد و آن اينكه" اگر شما گمان مىكنيد كه به هنگام نزول عذاب ايمان بياوريد و ايمان شما پذيرفته شود، اين خيال باطلى است" (أَ ثُمَّ إِذا ما وَقَعَ آمَنْتُمْ بِهِ).
چرا كه پس از نزول عذاب، درهاى توبه به روى شما بسته مىشود و ايمان كمترين اثرى ندارد، بلكه" به شما گفته مىشود حالا ايمان مىآوريد، در حالى كه قبلا از روى استهزاء و انكار تعجيل براى عذاب را مىخواستيد"؟ (آلْآنَ وَ قَدْ كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ).
اين مجازات دنياى آنها است،" سپس در روز رستاخيز به كسانى كه ستم
(1) از آنچه در بالا گفتيم روشن مىشود كه آيه فوق كه مشتمل بر قضيه شرطيه است، شرط آن ذكر شده و جزاى آن در تقدير است و جمله ما ذا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ جمله مستقلى است و تقدير آيه چنين است: أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَتاكُمْ عَذابُهُ بَياتاً أَوْ نَهاراً كنتم تقدرون على دفعه او تعدونه امرا محالا فاذا كان الامر كذلك ما ذا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ- و اينكه بعضى احتمال دادهاند جمله ما ذا يستعجل ... جزاى شرط باشد بسيار بعيد است (دقت كنيد).