انگيزههاى مادى و معنوى، انسان را به سوى نبرد و جنگ ميكشد و چه بسا در اين راه جانبازى و فداكارينشان دهد، ولى قدرت تحرك انگيزههاى معنوى، مانند پاسدارى از حريم عقايد بيش از انگيزه مادى است. خصوصا اگر فرض كنيم كه وى، عقيده خود را مولود وحى بداند بهطور مسلم به داورى تاريخ، پايدارى انسان در حفظ چنين عقيدهاى شديدتر و سختتر خواهد بود.
انگيزه پيامبران براى جهاد در راه خدا، انگيزهاى معنوى و آن، جهاد و پاكسازى محيط از شرك و دوگانهپرستى و اخلاق نكوهيده بوده است.
از اين جهت هر موقع مشركى از فرمانده اسلام بخواهد كه به او اجازه دهد تا برهان نبوت و دلايل برانگيختگى پيامبر را از جانب خدا، بررسى كند و از نزديك سخن خدا را، كه برهان رسالت و اعجاز جاويد اوست، بشنود، بايد با درخواست مشروع او فورا موافقت كند، چه بسا ممكن است، او با شنيدن سخن خدا منقلب گردد و به صفوف مسلمانان بپيوندد. از اين رو نه تنها پيامبر بايد با درخواست او موافقت كند بلكه بايد حفظ جان او را تعهد كند و اگر پس از شنيدن سخن حق به صفوف مسلمان نپيوست او را به جايگاه نخست خود بازگرداند، تا هم به تعهد خود عمل كردهباشد و هم راه را براى ديگران باز بگذارد و اين خود نشانه جوانمردى و آزادى و واقعبينى اسلام است كه فردى را، كه گام در طريق كشف حقيقت مينهد، شايسته دستگيرى ميداند و تمام شرايط هدايت او را فراهم ميسازد.
درست است كه در آيه پنجم به قتل و محاصره مشركان دستور ميدهد، ولى آيه مورد بحث، دنبال كنندگان حقيقت را استثنا نموده وبه همگى آنان امان ميدهد.
1. الفاظ «اسْتَجارَك» و «أَجِرْ» از ماده «جار» به معناى همسايه گرفته شده است و مقصود از آنها پناه دادناست؛ زيرا رسم عرب اين بود كه از همسايه حمايت ميكرد و گاهى به حامى، «جار» ميگفتند. حتى در خود قرآن كلمه «جار» به معناى كمك و