با رنگ سبز و نهرها را با كبود و كوههاى مشهور را با رنگ خاكى كشيدم تا به ذهنها آسان آيد، ويژگان و توده آنرا بفهمند [و بنا را در آن بر فهم همگانى (عرف) نهادم چنانكه فقيهان در دو مسأله «مكاتبت» و سوگند رفتهاند (1)]
1) جزيرة العرب چ ع: 67
2) عراق چ ع: 113.
3) اقور چ ع: 136
4) شام چ ع: 151
5) مصر چ ع: 193
6) مغرب چ ع: 215 مىباشد.
7) خاوران چ ع: 260
8) ديلم چ ع: 353
9) رحاب چ ع: 373
10) كوهستان چ ع: 384
11) خوزستان چ ع: 402
12) فارس چ ع: 420
13 كرمان چ ع: 459
14) سند چ ع: 474 مىباشد.
در ميان اقليمهاى عرب باديه است چ ع: 248 و در ميان اقليمهاى عجم كوير است چ ع: 487 كه ناچار از جدا كردن و توصيف آنها هستيم زيرا كه نياز بسيار به راههاى فراوان آنها هست. درياها و رودها را نيز بابى جدا كردم زيرا كه نياز فراوان بدانست و مشكلات بسيار دارد.
بدانكه در كشور اسلام جز دو دريا نمىبينيم نخست از خاور
(1) در اينجا در حاشيه چ ع 9، از نسخه C هفت سطر اضافه هست كه عينا همان سطرهاى 8- 14 ص 47 آن چاپ مىباشد و در عنوان «جدول كارگزاران» خواهد آمد. تكيه مؤلف مقدسى بر فهم عرف و روش فقيها در چ ع: 32: 11 و 387، 22 نيز ديده مىشود. (2) متن: ذكر البحار و الانهار. ولى رودخانهها در ص 26 خواهد آمد.