صفحه‌ى 433
بلكه انگشتان تنها گذارده باشد و انگشتان را حركت دهد، حال آن، حال حركت ابهام پا مىباشد.
اگر پيشانى پيش از ذكر واجب، قهراً از زمين بلند شود و ممكن باشد كه خود را نگاه دارد كه قهراً پيشانى به زمين برنگردد، همان را سجده قرار دهد و بنشيند. و اگر سجدهى دوم را به جا نياورده به عمل آورد و الّا به همان اكتفاء كند. و اگر بعد از بلند شدن پيشانى دوباره قهراً برگردد به محل سجده بايد مجموع را يك سجده حساب كند. پس اگر در مرتبهى اول ذكر سجده را نگفته بگويد و الّا به همان ذكر اكتفاء كند.
در حال تقيه باكى نيست به سجده كردن بر غير چيزى كه سجده بر آن صحيح است مثل فرش و نحو آن و واجب نيست بر او كه جاى ديگر رود كه تقيه نباشد. بلى، اگر در محل تقيه مىتواند جائى به نماز مشغول شود كه محل سجدهى او حصير يا بوريا و نحو آن باشد كه در حال اختيار سجده بر آن صحيح است، بايد آنجا را اختيار كند.
هر گاه در غير ركعت اخيره، سجدتين يا يك سجده را فراموش كند و داخل ركعت بعد شود پس اگر متذكّر شود پيش از دخول در ركوع، واجب است برگردد و آن چه فراموش شده و ما بعد آن را به عمل آورد و اگر بعد از دخول در ركوع بعد، متذكّر شود و منسى، دو سجده بوده، نمازش باطل است. و اگر منسى يك سجده بوده بگذرد. و از آنجا كه متذكّر شده نماز را تمام كند و بعد از سلام، سجدهى فراموش شده را قضاء كند و دو سجدهى سهو به عمل آورد. و اگر در ركعت اخيره سجدتين يا يك سجده را فراموش كند و متذكّر شود پيش از سلام واجب، بايد برگردد و منسى و ما بعد آن را به عمل آورد. و اگر متذكّر نشود مگر بعد از سلام واجب، پس در صورتى كه سجدتين فراموش شده باشد نماز باطل است و اگر يك سجده باشد، سجده را قضاء كند.
نماز كردن [خواندن] بر چيزى كه مواضع سجده بر آن قرار نمىگيرد مثل دوشك پنبه زده شده يا متّكاى پَر يا خاك نرم يا آرد و نحو آن، جايز نيست.
كسى كه عاجز از خم شدن تام باشد و براى سجده، امر او دائر