در هر عصرى سر آمدانى داشته است، و از هر يك خطابههايى باقى است.
از جمله سر آمدان عصر اسلامى ابن نباته است كه خطب زيادى از او باقى است و مستقلا نيز طبع شده است، و بقدرى اين شخص معروف است و شهرت فنى دارد، كه بعضى معاندان و غرض ورزان براى آنكه امام را تحقير كننده نوشتهاند، علاوه از اين كه تمام خطب از امام نيست و آنهايى هم كه هست به مرتبهاى نمىباشد كه از عهده ديگران بر نيايد، و از جمله شواهدى كه مىآورند، خطبههاى ابن نباته است و ما مىخواستيم مقايسه را از خطب قبل از اسلام شروع كنيم و بعد به نمونههاى پس از اسلام بپردازيم، ولى چون قلم بدون قصد بنام ابن نباته گشت، اول به آن پرداخته سپس به قبل از اسلام بر مىگرديم، چون غرض ما تاريخ نويسى نيست بلكه يك نوع قضاوت و اظهار نظر است و اقامه دليل ترتيب زمانى لازم ندارد.
در اينجا رشته سخن را بدست ابن ابى الحديد مىدهيم، چه او در شرح معروف خود اين مقايسه را انجام داده و كار ما را سهل كرده است، او يكى از خطب جهاديه ابن نباته را با يكى از خطبههاى جهاديه امام مقايسه كرده است و بدو لحاظ نقل سخن او بر اظهار نظر ما ارجحيّت دارد، يكى آنكه در مذهب با ما هم طريق نيست، و ديگر آنكه براى چنين قضاوتى اصلحيّت و اعلميّت دارد. اينك در ابتدا به نقل متن خطبه جهاديه ابن نباته پرداخته، سپس مقايسه را مىآوريم و به رعايت اختصار از نقل خطبه امام كه مفصل و به شماره 27 است، صرف نظر كرده و خوانندگان را به متون نهج البلاغه كه در دسترس همه است ارجاع مىدهيم.
ايها الناس، الى كم تسمعون الذكر فلا تعون و الى كم تقرعون بالزّجر فلا تقلعون كاّن اسماعكم تمّج و دائع الوعظ، و كانّ قلوبكم بها استكبار عن الحفظ، و عدوّكم يعمل فى دياركم عمله، و يبلغ بتخلّفكم عن جهاد امله، و حرخ بهم الشيطان، الى باطله فاجابوه، و ندبكم الرّحمن الى حقّه فخالفتموه، و هذه البهائم تناضل عن ذمارها، و هذه الطير تموت حميّة دون اوكارها، بلا كتاب انزل عليها، و لا رسول ارسل اليها، و أنتم اهل العقول و الأفهام، و اهل الشرائع و الأحكام، تندّون من عدوكم نديد الأبل، و تدّرعون له مدارع العجز و الفشل، و أنتم و اللّه اولى بالغزو اليهم، و احرى بالمغار عليهم، لانّكم امناء الله على كتابه، و المصدّقون بعقابه و ثوابه، حضّكم اللّه بالنجدة و البأس، و جعلكم خير امّة اخرجت للنّاس، فاين حميّة الأيمان و اين بصيره الايقان و اين الاشفاق من لهب النيّران و اين الثقه بضمان الرّحمن فقد قال اللَّه فى القرآن: بَلى إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا- آل عمران) فاشترط عليكم التّقوى و الصّبر، و ضمن لكم المعونة و النّصر، افتتهمّونه فى ضمانه ام