«فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ- پس از بتهاى پليد اجتناب ورزيد ...»
اين بخش از آيه ابعاد معنوى تقوا را بيان مىكند، و انسان را از لزوم اجتناب از خوردن گوشتهاى حرام شده به اجتناب و دورى گزيدن از پستيهاى اخلاقى كه به بزرگوارى و كرامت آدمى، و بلكه به اجتماع زيان مىرساند و تمام بديهايش را متوجّه شخص او مىسازد، مىكشاند.
مىپرسيم پليدى (الرّجس) چيست؟
مفسّران بر سر اين كلمه درنگ بسيار كردهاند كه «رجس» چيست. برخى از ايشان گفتهاند: «همان قمار و نرد و شطرنج است، و برخى از ايشان گويند:
بتهايى است كه به جاى خدا، آنها را مىپرستند. از آنجا كه حج در روزگار جاهلى به پرستش بتها آلوده بود، خداى سبحان فرمان داده است كه حج را از پرستش بتها بزدايند. ديگرى از مفسّران گفته است: «رجس» و پليدى همان مجرّد پذيرفتن وجود بت در خانه خداست. و ديگرى از ايشان گويد: در واقع آن قربانيهايى كه براى غير خدا سر بريده مىشوند با توجه به اين كه خداى تبارك و تعالى پيشتر گفته است:
«وَ أُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعامُ إِلَّا ما يُتْلى عَلَيْكُمْ ... و چارپايان بر شما حلالند مگر آنهايى كه برايتان خوانده شده» و در جايهايى چند از قرآن خدا تأكيد مىكند كه آنچه براى غير خدا ذبح شود حرام است و به راستى همان پليدى است.
همه اينها درست و پسنديده، ولى به نظر مىرسد در اينجا فكرى ژرفتر وجود دارد و آن اين است كه انسان يا خداى يگانه بىشريك را مىپرستد و خود را به ارزشهايى كه خداى سبحان بدانها امر كرده ملتزم و متعهّد مىسازد، يا آن كه به چيزى، هر چه باشد، سر مىسپارد و تسليم مىشود. به عبارتى ديگر: مردم دو دستهاند يا انسان ارزشى كه ارزشها را مقدّس مىشمارد و به غيب ايمان دارد، يا انسانى شيء كه جز به مشهودات ايمان ندارد، و چيزهاى پست، انحراف، ستم و امثال آنها را مقدّس مىشمارد. تمام اينها ناشى از شيئيت و چيزستايى (فيتيشيسم) انسان و مقدّس ناشمردن ارزشها از جانب اوست، و گاه ملاحظه مىشود كه در نظر او حتى ارزشها نيز تبديل به چيزها و اشياء شدهاند. مثلا مىبينى كسى كه به سفر