[8] قرآن موضعگيرى مطلوب را در برابر كافرانى كه با ما نجنگند و ما را نيازارند- معلوم مىكند، بدين معنى كه رفتار انسانى با آنان را بر اساس نكوكارى و عدالت آزاد مىگذارد و مىگويد:
«لا يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ لَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ- خدا شما را از نيكى ورزيدن و عدالت ورزيدن با آنان كه با شما در دين نجنگيدهاند و از سرزمينتان بيرون نراندهاند، باز نمىدارد.»
زيرا آنان به مسالمت رفتار كردهاند، و چارچوب انسانيّت مسلمانان را با آنان در يك مجموعه گرد مىآورد، و اين بدان معنى است كه اسلام براستى دين صلح است، و به خودى خود مردم را دعوت به جنگها و دشمنيها نمىكند، بلكه دعوتش براى بيزارى جستن و پيكار عليه كافرانى است كه با اسلام مىجنگند، و مبتنى بر موضعگيرى منفى و معارض آنان بر ضد دين و پيروان آن است.
«بر- نيكوكارى» عموم احسان و نيكى كردن است، و از آن قبيل است پيوند متقابل و احترام به يكديگر، و پاسخ دادن نيكى به نيكى، امّا «قسط- عدالت»، درباره آن گفتهاند عبارت است از جدا كردن پارهاى از مال و دادن آن به ايشان به صورت وام يا جز آن. و ظاهرتر (در تفاسير) آن است كه قسط عدالت ظاهرى و باطنى است كه والاترين درجههاى عدالت است «13» و اين حكم الهى بيان مىكند كه كفر و اعتقاد به مبادى مغاير با اين دين بتنهايى موجب مباح شمردن حرمت انسان و مال و ناموس و جان او نمىشود، و در پايان اين آيه پروردگار ما، ما را به عدالت ورزى تشويق و ترغيب مىكند و مىگويد:
«إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ- خدا كسانى را كه به عدالت رفتار مىكنند دوست دارد.»
از كسانى كه بدو ايمان دارند مىخواهد كه چنين باشند، و شايد گفته او
13- بنگريد به سخنى مفصل درباره رابطه ميان عدل و قسط در سوره حجرات، همين كتاب.