تفسیر هدایت جلد 15
لطفا منتظر باشید ...
بدين سبب كه هنگامى كه انسان در برابر قدرتى قاهر حيرتزده و مبهوت شود نسبت بدان احساس محبّت مىكند، حتى در روانشناختى اجتماعى اين امر ثابت شده كه ملّتهاى مغلوب قواى قاهر و غالب را دوست داشتهاند و از افكار و رفتار غالب تقليد كردهاند، و هنگامى كه در آغاز كار كافران قدرتمند بودند بيم آن مىرفت كه مؤمنان به دوستدارى آنان گرايش يابند، بويژه آن كه در ميان آنان خويشاوندان و نزديكانى داشتند، اما وقتى ترازوى قوا به سود مسلمانان با غلبه و قدرت ايشان تغيير كرد و اميد مىرفت كه دوستدارى از طرف كافران بروز كند و شايد تعبير به «منهم- از آنان» اشاره به همين باشد.كلمه «عسى- شايد» در اينجا افاده معنى اميد نزديك مىكند، و روح اميد به خدا را در نفوس مؤمن زنده مىسازد. و ملاحظه مىشود كه قرآن در بسيارى جايها به كلمات احتمال «عسى و لعلّ- شايد» تعبير مىكند، بى آن كه به طور قطع و حتم سخن گويد، در حالى كه بسيارى از امور در علم خدا واقع شدنى و حتمى است، و اين ما را هدايت مىكند كه طبيعت جامد نيست، و به دو امر تمكين مىكند: مشيّت الهى و اراده انسان، و پروردگار ما پيروزى مؤمنان و تغيير ترازوى قوا را به سود آنان در آينده، حتمى نخوانده تا كار را وانگذارند يا منتظر اراده الهى نمانند كه خود به تنهايى امور را تغيير دهد.«وَ اللَّهُ قَدِيرٌ- و خدا قادر است.»بر انجام اين كار، پس مشركان را به دوستانش تسليم مىكند يا آنان را هدايت مىكند كه اسلام آورند و دوستى ميان دو گروه باز مىگردد.«وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ- و خدا آمرزنده و مهربان است.»از سخنان غريبى كه بعضى مفسّران درباره اين آيه گفتهاند اين است كه آن را در مورد ابو سفيان تأويل كرده و گفتهاند كه او از مصاديق گفته خداى تعالى:«عَسَى اللَّهُ أَنْ يَجْعَلَ بَيْنَكُمْ ...- شايد خدا ميان شما دوستى پديد آورد» است، با آن كه اين آيات پيش از فتح مكّه و قبل از آن كه ابو سفيان زبان به شهادتين گشايد، نازل شده است، پس چگونه وى مىتواند مصداق اين آيه بوده باشد؟!
