[22] و طاغيانى كه از حد خود تجاوز مىكنند، و از آنچه سبب نزديك شدن ايشان به آتش است پرهيز نمىكنند، زود باشد كه به آتشى باز گردند كه خود آن را با افعال خود فراهم آوردهاند.
لِلطَّاغِينَ مَآباً- جاى بازگشت طغيانگران است.»
شايد كلمه مآب اشاره به آن باشد كه خود سبب روشن شدن آتشى باشند كه به آن بازگشتهاند، چه اين همان منزلى است كه خود بنا كردهاند و ميهنى است كه براى خود برگزيدهاند.
[23] چه مدت در اين آتش باقى خواهند ماند؟
لابِثِينَ فِيها أَحْقاباً- مدتها در آن درنگ خواهند كرد.»
در روايات اهل بيت آمده است كه اين آيه به گناهكارانى اختصاص دارد كه مدتى از وقت را، به اندازه متناسب با گناهان خويش، در آتش مىگذرانند، و بنا بر اين احقاب به معنى روزگارها يا سالهاى پياپى است.
بعضى از مفسران گفتهاند كه: معنى آيه اين است كه آنان روزگارهاى متوالى را كه هرگز قطع نمىشود در دوزخ طى مىكنند، و چون مدتى پايان يافت بى فاصله مدّت پس از آن آغاز مىشود. و گفتهاند كه: از آن روى به جاى سالها لفظ احقاب آمده كه در دلها هراس بيشترى بر مىانگيزد و بيشتر دلالت بر جاودانگى دارد، و حقب دورترين چيز در نزد ايشان به شمار مىرفت و مىگفتند كه حقب مدتى برابر با هشتاد سال است. و چون سال سيصد و شصت و پنج روز است، و يك روز در آخرت برابر با هزار سال از سالهاى دنيا است، از اين راه به خوبى مىتوانى روزگارى را كه طاغيان در دوزخ به سر مىبرند تصور كنى.
در حديثى از رسول اللَّه- صلّى الله عليه وآله- آمده است كه گفت:
«كسى كه به آتش دوزخ داخل شود، از آن رهايى پيدا نمىكند مگر پس از آن كه احقابى در آن درنگ كند، و حقب شصت و چند سال است، و سال سيصد و شصت روز، هر روز آن هزار سال از سالهاى محاسبه شما است، پس هيچ كس در