رشتههاى آن برساند و در آن به آوردن مطالبى كه برايم مسلّم بوده و دليلش نيز روشن بوده است، اكتفا كردهام1.
شرحهايى را كه تا كنون بر اين كتاب نوشته شده برخى تا 37 شرح و هشت حاشيه ذكر كردهاند. خودِ محقق نيز شرحى بر آن نگاشته كه در آن به نقل گفتار مخالف و موافق از فقها پرداخته و آن را «المعتبر فى شرح المختصر» ناميده است، اين شرح ناتمام است و عمر مصنف به بيش از نگاشتن دو جلد (تا اواخر باب حج) كفايت نكرده است.
برخى از شرحهايى كه فقهاى مشهور شيعه بر اين كتاب نوشتهاند عبارتاند از:
1ـ كشف الرموز از فاضل آبي؛
2ـ تحصيل المنافع از ابنداود حلّي؛
3ـ التنقيح الرايع از فاضل مقداد؛
4ـ المهذب البارع از ابنفهد؛
5 ـ غاية المرام از صاحب مدارك؛
6 ـ رياض المسائل (شرح كبير) از سيدعلى طباطبايي؛
7ـ شرح صغير از سيدعلى طباطبايي؛
8 ـ جامع المدارك از خوانسارى و شرحهايى ديگر از فقهايي؛ مانند محقق كركى، وحيد بهبهانى و غيره.
اين كتاب شرحى بر كتاب مختصر النافع است و تا اواخر باب حج در دو جلد به نگارش درآمده و عمر محقق براى ادامه آن كفايت نكرده است. در اين كتاب محقق ابتدا درباره كتابت علوم و علت نگارش اين كتاب و برخى مسائل اصولى نكاتى را متذكر شده و سپس مباحث فقهى را بيان مىكند. وى در مباحث فقهى نظرهاى فقهاى شيعه و سنّى را به اختصار مورد بحث قرار داده و در نهايت، با استدلال به آيات و روايات، نظر صائب را ذكر مىكند. شايد بتوان گفت اين كتاب از اولين كتابهاى نگارش يافته در فقه مقارن است. علامه حلّى، شاگرد محقق اين روش را در كتابهاى خود به اوج
1. وزارت اوقاف مصر قسمتى از اين كتاب را در سال 1376 هجرى و بخش ديگرى را در سال 1378هجرى براى تدريس در دانشگاه الازهر مصر در رشته فقه شيعه به چاپ رساند و تا به حال چاپهاى مجددى نيز در مصر داشته است.