تدبر و تفكر

چنانكه از آيات شريفه استفاده مى‏شود، در ميان آن قوم مفسدينى بودند كه با يكديگر، عليه صالحع و معجزه او «ناقه» و نيز عليه مؤمنين به‏صالحع اقدام مى‏كردند و همپيمان شده بودند حتى براى قتل حضرت صالحع خود را آماده كرده بودند، چنانكه گفته‏اند

اينان افراد فاسد و شرور به‏قوم گفتند بيائيد هم‏پيمان شده و قسم به‏خدا بخوريد كه شب هنگام صالح و پيروان و بستگانش را به‏قتل برسانيد و بعد به‏ولىّ و بازماندگان آنها بگوئيم كه ما از چگونگى قتل صالح بى‏خبريم و در گفتار خود راستگو باشيم، آنها به‏خدعه و فريب برعليه صالح اقدام كردند و در خانه او رفتند با تيغ‏هاى بركشيده، خداى تعالى فرشتگانى فرستاد تا ايشان را به‏سنگ فرو كوفتند آنها را مى‏ديدند و فرشتگان را مشاهده نمى‏كردند و همه هلاك شدند و قوم نيز به‏صيحه آسمانى نابود و هلاك گرديدند، اى پيامبر مشاهده كن آخر كار كسانى كه براى قتل صالح حيله و مكر به‏كار بردند چه ما تمام آنها و بستگان ايشان را هلاك و نابود ساختيم، خانه‏هاى آنان را براثر ظلم و ستمى كه نمودند ويران كرديم95

10ظالم و ستمگر

فتلك بيوتهم خاوية بما ظلموا انّ فى ذلك لأيةً لقوم يعلمون96

ترجمه اين خانه‏هاى آنهاست كه به‏خاطر ظلم و ستمشان خالى مانده؛ و در اين نشانه روشنى است براى كسانى كه آگاهند

ترجمه منظوم

تدبر و تفكر

اكنون خانه‏هاى آنها را بنگر كه به‏واسطه ظلمشان خالى مانده است و در هلاك ايشان آيتى است براى آنها كه به‏چشم عبرت بنگرند اين آيه دلالت دارد براينكه، نتيجه ظلم خرابى خانه‏هاست در روايت است كه ابن‏عباس مى‏گفت در كتاب خدا مى‏بينم كه ظلم خانه‏ها را خراب مى‏كند و همين آيه را مى‏خواند97

به‏طور مسلم اين قوم، هم در حق خود ظلم كردند كه خود را از هدايت حضرت صالحع محروم كردند و هم در حق ناس ظلم مى‏كردند كه بالاترين آن ظلم به‏حضرت صالحع بود و هم در حق الله ظلم مى‏كردند چنانكه در آيه‏اى مى‏فرمايد

الم يأتهم نبأ الذين من قبلهم قوم نوح و عاد و ثمود أتتهم رسلهم بالبيّنات فما كان الله ليظلمهم و لكن كانوا أنفسهم يظلمون98

ترجمه آيا خبر كسانى كه پيش از آنها بودند به‏آنان نرسيده است؟ قوم نوح، عاد و ثمود و پيامبرانشان دلايل روشن براى آنان آوردند، ولى نپذيرفتند خداوند به‏آنها ستم نكرد، اما خودشان برخويشتن ستم مى‏كردند

11كبر و خودپسندى‏

و عاداً و ثمود و قدتبين لكم من مساكنهم و زيّن لهم الشيطان اعمالهم فصدّهم عن السبيل و كانوا مستبصرين99

ترجمه و ما طايفه «عاد» و «ثمود» را نيز هلاك كرديم، و مساكن ويران شده آنان براى شما آشكار است؛ شيطان اعمالشان را براى آنان آراسته بود، از اين‏رو آنان را از راه خدا بازداشت در حالى كه بينا بودند

ترجمه منظوم

تدبر و تفكر

آيه شريفه وسيله آگاهى و بينايى است براى امت پيامبر اسلامص در پرهيز از مخالفت با خدا و پيامبر و شريعت، كه هشيار باشند از آنكه شيطان اعمال سيئه و افعال قبيحه آنها را در نظرشان جلوه و آرايش دهد و نفس انسانى فريب آن را خورده غافل از خسران و شماتت عاقبت آن گردد، كه ناگهان در ارتكاب معاصى و مناهى، سخط و غضب الهى او را فراگيرد همانند قوم عاد و ثمود100

ره‏جو اينكه مى‏فرمايد «زين لهم الشيطان اعمالهم» شيطان چه نوع اعمالى را براى آنها آراسته بود؟

رهنما شيطان زينت و آرايش داد براى ايشان كردارهاى ايشان را از كفر و شرك و فسق و فجور و انواع معاصى و بدين شكل بازداشت ايشان را از راه انبيا، در حالى كه آنان امكان فكر و تأمل در پيروى كردن از راه انبياء داشتند، اما به‏جهت فرط تنعم و غفلت، ترك تأمل و تدبر نمودند و برطغيان و كفر و عناد و لجاج خود افزودند تا هلاك شدند و بنابرتعبير بعضى آنان خود را مردمى زيرك و باريك‏بين مى‏دانستند و به‏گمان خود و بنابرعقل قاصر خود، فرمايشات حقه پيامبران را نامعقول مى‏پنداشتند و با آن مخالفت نمودند تا دمار از روزگارشان درآمد101