تدبر و تفكر

از آيات ذكر شده به‏روشنى به‏دست مى‏آيد كه عذاب قوم ثمود به‏وسيله صاعقه بوده است، اما در شرح و توضيح آيات مفسرين مطالبى را بيان كرده‏اند كه به‏قدر حاجت به‏ذكر آن مى‏پردازيم اما در مورد آيه اول گفته‏اند در جمله صاعقةالعذاب الهون اضافه شدن، صاعقه به‏عذاب و توصيف عذاب به«هون» به‏جهت مبالغه است و مراد از «صاعقه» صيحه جبرائيل است كه به‏يك لحظه همه به‏وسيله آن هلاك شدند و علت اين عذاب، تكذيب صالحع و كشتن ناقه بود145

و در جاى ديگر گفته‏اند اضافه شدن صاعقه به‏عذاب، به‏طريق مبالغه است، زيراكه صاعقه نفس عذاب نيست، بلكه مستلزم عذاب است و آن صاعقه، صيحه جبرائيل بود كه در طرفةالعينى همه به‏آن هلاك گرديدند، به‏سبب آنچه كرده بودند، از تكذيب صالحع و عقر ناقه146

و نيز گفته‏اند صاعقه، عرفاً به‏آتشى گفته مى‏شود كه از آسمان فرود مى‏آيد و همه چيز را مى‏سوزاند147

و نيز گفته‏اند صاعقه، صداى بسيار شديدى است كه در فضا بپيچد و به‏دنبالش يا آتش باشد، يا مرگ، و يا عذابى بنابراين صاعقه يك چيز است و اين معانى از آثار صاعقه است148 درنتيجه معنا و مفهوم صاعقه هرچه باشد و كميت و كيفيت آن هرطورى كه باشد، اين مسئله براساس آيات مذكور ثابت مى‏شود كه خداوند قوم ثمود را با «صاعقه» عذاب نموده است

4رجفه، وسيله عذاب قوم ثمود

فاخذتهم الرجفة فاصبحوا فى دارهم جاثمين149

ترجمه سرانجام زمين‏لرزه آنها را فراگرفت؛ و صبحگاهان، تنها جسم بى‏جانشان در خانه‏هاشان باقى مانده بود

ترجمه منظوم

تدبر و تفكر

از جمله اصطلاحات ديگرى كه به‏عنوان وسيله عذاب قوم ثمود از آن نام برده شده اصطلاح «رجفة» است، «رجف» در لغت به‏معناى جنبانيد و جنبيد،150 آمده است و در ترجمه‏هاى قرآن نيز به‏معناى، لرزيدن زمين آمده است

در تفسير جمله «فاخذتهم الرجفة» گفته‏اند يعنى صيحه‏اى آنها را فروگرفت، برخى گويند، رجفه به‏معناى صاعقه است، و نيز گفته‏اند به‏معناى زلزله است، و برخى گفته‏اند، صيحه‏اى كه زمين را به‏لرزه درآورد اما اصل رجفه، حركت وحشتناك است151 و بعضى گفته‏اند پس فراگرفت ايشان را به‏سبب كشتن ناقه، زلزله بعد از شنيدن صيحه عظيم152 و نيز گفته شده، رجفه زلزله يا صيحه‏اى است كه متضمن زلزله است153 و نيز گفته‏اند، رجفه به‏معناى لرزيدن و اضطراب شديد است مانند، زلزله در زمين و تلاطم در دريا و «جثوم» در انسان و پرندگان است، در آيه مورد بحث عذابى را كه قوم صالح با آن به‏هلاكت رسيده‏اند «رجفة» خوانده و در آيه 67 سوره هود، آن را صيحه و در آيات ديگرى آن را صاعقه خوانده‏اند، اين بدان علت است كه نوعاً صاعقه‏هاى آسمانى بدون صيحه و صداى هولناك و نيز بدون رجفه و زلزله نيست، چون معمولاً اينگونه صاعقه‏ها باعث اهتزاز جو مى‏شود، و اهتزاز جوى نيز وقتى به‏زمين مى‏رسد باعث لرزيدن زمين شده، ايجاد زلزله مى‏كند، و ممكن است گفته شود وجه تسميه «صاعقه» به«رجفه» اين است كه صاعقه باعث تكان خوردن دل‏ها و لرزيدن اندام آدمى است154

بعد از ذكر آياتى كه وسيله عذاب قوم ثمود را نقل نمودند، آياتى را متذكر مى‏شويم كه به‏كميت و كيفيت عذاب اين قوم اشاره مى‏كنند

5محو آثار حيات‏

فاصبحوا فى ديارهم جاثمين كان لم يغنوا فيها الا انّ ثمودا كفروا ربهم الا بعداً لثمود155

ترجمه و در خانه‏هايشان به‏روى افتادند و مردند؛ آنچنان كه گويى هرگز ساكن آن ديار نبودند! بدانيد قوم ثمود، پروردگارشان را انكار كردند دور باد قوم ثمود از رحمت پروردگار

ترجمه منظوم

تدبر و تفكر

جاثمين جثوم به‏معناى سقوط برروى، نشستن به‏زانو، و جاثم ساقط شونده و جاثمين، ساقط شوندگان كشته شدگان است قوم صالح با صاعقه از بين رفتند، آنقدر صاعقه برآنها باريد كه كسى از آنها زنده نماند و جاثمين، حاكى است از برق‏زده و خشك و ساقط شده‏اند156

ره‏جو از كلمه «فاصبحوا» چه نكته‏اى استفاده مى‏شود؟

رهنما استفاده مى‏شود كه عذاب هنگام بامداد آنها را فراگرفته، اگرچه بعضى گفته‏اند صيحه آسمانى شبانه آمد و چون صبح شد به‏آن حال افتاده بودند157

و نيز گفته‏اند مراد از تعبير به‏اصبحوا، اين نيست كه صبح چنين شدند، با اينكه صيحه در شب واقع شده، بلكه مراد از «اصبحوا» اين است كه در صبح چنين بودند و به‏مجرد صيحه چنين شدند158

ره‏جو جمله «كأن لم يغنوا فيها» به‏چه معناى است؟

رهنما بدين معنا است كه، قوم ثمود، آن قبايل انبوه كه خانه و ديار آنان سرزمينى را اشغال نموده و طنين مبارزه آنان با صالحع و تكذيب آنان فضاى آن محيط را فراگرفته بود، ناگهان براى هميشه در سكوت فرورفت، گويا در آن سرزمين هرگز بشرى سكونت نداشته است159

6هيچ چيز نمى‏توانست آنان را نجات دهد

فما اغنى ما كانوا يكسبون160

ترجمه و آنچه را به‏دست آورده بودند، آنها را از عذاب الهى نجات نداد