3- عبرت از قومى كه هدايت را برگمراهى ترجيح دادند

4- عبرت از خرابه خانه‏هاى «ثمود»

1پشيمانى كه سودى نداشت‏

فعقروها فاصبحوا نادمين فاخذهم العذاب انّ فى ذلك لأية و ما كان اكثرهم مؤمنين174

ترجمه سرانجام برآن ناقه حمله نموده، آن را «پى» كردند؛ و هلاك نمودند سپس از كرده خود پشيمان شدند و عذاب الهى آنان را فراگرفت؛ در اين، آيت و نشانه‏اى است؛ ولى بيشتر آنان مؤمن نبودند

ترجمه منظوم

تدبر و تفكر

در آيات قبل، حضرت صالحع قوم ثمود را درخصوص ناقه، اين آيت و معجزه الهى توصيه كرده بود كه، حق و حقوق او را بشناسند و رعايت كنند، و مبادا نسبت به‏آن ظلمى روا دارند كه گرفتار عذاب بزرگ مى‏شوند، اما آن قوم كلام آن جناب را ناشنيده گرفته و به‏هيچ پنداشتند، همانطورى كه اقوام قبل از ثمود با پيامبران خدا و آيات الهى رفتار مى‏كردند، و از سرنوشت گذشتگان عبرت نگرفتند، اما هنگامى كه در آن سه روز مهلت داده شده، آثار عذاب را ديدند عده‏اى از آنان پشيمان شدند و اين پشيمانى، نه از روى توبه و بازگشت و اعتراف به‏خطا و گناه بود، بلكه از روى خوف، به‏هدف نجات از عذاب نادم شدند، كه به‏يقين اين نوع پشيمانى و اين هنگام براى پشيمانى بى‏فايده بود

يكى از مفسرين مى‏گويد آنچه از عذاب برقوم ثمود نازل شد، دلالتى است برآنكه، كفر بعد از ظهور آيات مقترحه موجب نزول عذاب است، چنانكه در ادامه آيه مى‏فرمايد اكثر آن قوم ايمان نياوردند و به‏صالح نگرويدند175

2عاقبت توطئه‏گران‏

فانظر كيف كان عاقبة مكرهم انّا دمّرناهم و قومهم اجمعين فتلك بيوتهم خاوية بما ظلموا ان فى ذلك لأية لقومٍ يعلمون176

ترجمه بنگر عاقبت توطئه آنها چه شد، كه ما آنها و قومشان همگى را نابود كرديم اين خانه‏هاى آنهاست كه به‏خاطر ظلم و ستمشان خالى مانده، و در اين نشانه روشنى است براى كسانى كه آگاهند

ترجمه منظوم

تدبر و تفكر

از آيه 47 اين سوره بحث براين مسئله است كه در شهر قوم ثمود نه گروهك فاسد بود كه با يكديگر همپيمان شدند كه برصالح و خانواده‏اش شبيخون زنند تا به‏شكلى خونش را پامال كنند كه به‏گردن كسى نيافتد آنها نقشه مهم و خطرناكى كشيدند اما خدا نيز نقشه مهمترى كشيد در حالى كه آنها درك نمى‏كردند، بالاخره خداوند توطئه و توطئه‏گر را محو نمود و خانه‏هاى خرابشان به‏خاطر ظلمشان خالى ماند و در اين مسئله عبرتى است براى كسانى كه آگاهند

از ابن‏عباس مرويست كه، صالحع مسجدى داشت در غارى و شب‏ها آنجا نماز گذاردى و اين نه نفر كه ذكر شدند با يكديگر گفتند وعده عذاب ما سه روز ديگر است ما پيش از وقوع عذاب بايد كار صالح را بسازيم، پس شب به‏در آن غار آمده در كمين نشستند و شمشيرها كشيدند تا چون صالحع درآيد او را بكشند، حق تعالى فرشتگان را فرستاد تا برهريكى از آنها سنگى فرود آوردند و همه را بكشتند و صالحع از مكر ايشان خلاص شد و از مقاتل نقل است كه آن نه نفر در پائين كوه فرود آمدند و انتظار آمدن صالح مى‏كشيدند كه ناگاه كوه برايشان فرود آمد و همه را هلاك گردانيد فانظر پس بنگر اى بيننده كيف كان چگونه بود عاقبة مكرهم سرانجام مكر ايشان، عاقبت مكر ايشان آن بود كه ما هلاك كرديم آن نه تن را در غار و قومهم و باقى قوم ايشان را اجمعين همه به‏صيحه مستاصل ساختيم177