3عبرت از قومى كه‏ - سیمای پیامبران در قرآن کریم نسخه متنی

3عبرت از قومى كه‏

هدايت را برگمراهى ترجيح دادند

و اما ثمود فهديناهم فاستحبّوا العمى على الهدى فاخذتهم صاعقة العذاب الهون بما كانوا يكسبون178

ترجمه اما ثمود را هدايت كرديم ولى آنها نابينايى را برهدايت ترجيح دادند؛ به‏همين جهت صاعقه - آن عذاب خواركننده - به‏خاطر اعمالى كه انجام مى‏دادند آنها را فروگرفت

ترجمه منظوم

تدبر و تفكر

از آيه شريفه نكاتى قابل استخراج و استفاده است

الف خداوند نسبت به‏هيچ يك از اقوام هلاك شده گذشته قصور و كوتاهى نكرده و نسبت به‏هدايت و سعادت آنان اهتمام لازم را داشته، براى آنها پيامبرانى به‏همراه آيات و معجزاتى فرستاده كه هركدام مى‏توانست سبب هدايت آنها شود، چنانكه مى‏فرمايد «و اما ثمود فهديناهم» يعنى اسباب هدايت را براى همه انسان‏ها فراهم نموده‏ايم، چه اسباب و علل درونى مثل، عقل و شعور و قدرت درك حقايق، و چه اسباب بيرونى مانند، پيامبران و انسان‏هاى برگزيده و نمونه، و آيات و نشانه‏ها و معجزات و كرامات

ب نقش انسان در هدايت و گمراهى، سعادت و شقاوت، تعيين كننده است و خداوند خواسته انسان‏ها با اختيار خود راه هدايت و سعادت يا گمراهى و شقاوت را برگزينند، و آنها را مجبور نكرده و نمى‏كند چنانكه مى‏فرمايد «فاستحبوا العمى على الهدى»

ج انسان مسئول انتخاب خود است، و نمى‏تواند از عواقب كار خود فرار نمايد چنانكه مى‏فرمايد آنها به‏دنبال اينكه گمراهى را برهدايت ترجيح دادند، گرفتار عذاب خواركننده شدند «بما كانوا يكسبون»

د انسان چون در مقابل انتخاب خود مسئوليت دارد، نبايد ديگران را در مورد محصول عمل خود سرزنش و بازخواست نمايد، به‏عبارت ديگر، از آنجا كه هربلايى را خودش برسر خود آورده، نبايد از ديگران گله‏مند شود، چنان كه مى‏فرمايد «بما كانوا يكسبون» يعنى هربلا و رنجى محصول دست خود انسان است و خودكرده را تدبير نيست

4عبرت از خرابه خانه‏هاى «ثمود»

و عاداً و ثمودا و قد تبيّن لكم من مساكنهم و زيّن لهم الشيطان اعمالهم فصدّهم عن السّبيل و كانوا مستبصرين179

ترجمه ما طايفه «عاد» و «ثمود» را نيز هلاك كرديم، و مساكن ويران شده آنان براى شما آشكار است؛ شيطان اعمالشان را براى آنان آراسته بود، از اين‏رو آنان را از راه خدا بازداشت در حالى كه بينا بودند

ترجمه منظوم

تدبر و تفكر

اين آيه شريفه خطاب به‏تمام انسان‏هايى كه آثار گذشتگان را مشاهده مى‏كنند مى‏فرمايد شما خرابه خانه‏هاى اقوام و ملل بلازده همچون «قوم ثمود» را كه مشاهده مى‏كنيد، قطعاً برايتان اين سؤالات پيش مى‏آيد

اولاً، چه برسر اين قوم آمده است؟

ثانياً، علت اين پيشامد چه بوده است؟

ثالثاً، آيا امكان تكرار اين بلا نسبت به‏ديگران نيز وجود دارد؟

اما در پاسخ به‏سؤال اول خداوند مى‏فرمايد «فاخذتهم الصاعقة العذاب الهون»180 عذاب خواركننده‏اى به‏شكل صاعقه برسر آنان فرود آمد و همه را هلاك نمود

اما در پاسخ سؤال دوم، براى نزول عذاب براين قوم در قرآن كريم عللى ذكر شده كه در نگاه پنجم بحث آن گذشت از جمله اينكه در اين آيه مى‏فرمايد «زين لهم الشيطان اعمالهم» شيطان اعمال زشت و ناپسند را برآنان آراست و مطلوبشان قرار داد، منكرها را، بدى‏ها را، براى آنها معروف و خوبى و نيكى جلوه داد، كه همين دام شيطان سبب شد تا آنان از رفتن به‏راه انبيا و صراط مستقيم بازمانند، شيطان به‏آنان القاء كرد نيازى به‏پيروى از صالح نيست، شما خودتان بهتر مى‏توانيد مصلحت زندگيتان را بشناسيد و شايد به‏آنها القاء مى‏كرد، كه شما عاقلتر از آن هستيد كه نيازى به‏راهنمايى كسانى مانند صالح داشته باشيد، چنانكه امروزه عده‏اى خود را روشنفكر معرفى مى‏كنند و براى خود جايگاهى بس رفيع قايل‏اند به‏حدى كه نيازى به‏هدايت و ارشاد انبياء و اولياء الهى در خود احساس نمى‏كنند و حضور در مكتب انبيا و متابعت از آنها را براى خودشان تنزل از آن مرتبت رفيع خيالى موهوم مى‏دانند آيا اينها نيز مانند قوم ثمود گرفتار دام شيطان نشده‏اند؟ قرآن مى‏فرمايد اين در حالى بود كه، «و كانوا مستبصرين» يعنى آنها قدرت تميز بين حق و باطل را داشتند و مى‏توانستند با تفكر و استدلال راه درست را از نادرست تشخيص دهند تا گرفتار دام شيطان نشوند، ولى غفلت‏زده شدند و تفكر نكردند زيرا آنطور گرفتار دام شيطان شده بودند كه بنابرگفته بعضى از مفسرين آنان گمراهى و ضلالت خويش را درستى و هدايت مى‏پنداشتند

و در پاسخ سؤال سوم با استفاده از جمله «و كانوا مستبصرين» مى‏گوئيم امكان تكرار اين بلا وجود دارد، به‏اين بيان كه از جمله‏مذكور چنين استفاده مى‏شود كه اين جمله درصدد بيان اين مسئله باشد كه مبادا كسى تصور كند قوم ثمود به‏علت نداشتن سرمايه عقل و خرد و ابزار لازم براى شناخت، تعقل و تفكر نكردند و نمى‏توانستند قومى روشن‏بين و روشن‏فكر باشند!

خير، اين قوم در حالى كه همانند تمامى انسان‏ها، ابزار لازم براى شناخت و ديدن راه صحيح و باطل را داشتند، يعنى خداوند آنها را از راهنماى درونى يعنى عقل و درك و شعور، و راهنمايى بيرونى يعنى پيامبر و آيات و معجزات و كرامات، برخوردار كرده بود، با اين حال، باز گرفتار كيد و دام شيطان شدند، شيطان حق را باطل و باطل را براى آنان حق جلوه داد، اعمال زشت و ناپسند را محبوب و مطلوب آنان نمود و اعمال نيك را منفور و مبغوض و غيرقابل تحمل عرضه كرد

بنابراين، جمله «و كانوا مستبصرين» بيانگر اين نكته است كه، ممكن است اين دام سر راه تمامى انسان‏ها در تمامى زمان‏ها گسترده شود و با داشتن چنين سرمايه‏هايى باز گرفتار بلا شوند درنتيجه بايد عبرت گرفت، بايد چشم باز كرد و تفكر نمود و قبل از پيدايش وسيله بلا، از حادثه پيشگيرى نمود بايد كارى كرد كه، دام و وسوسه شيطان كارساز نيافتد و نتواند اعمال ناپسند را پسنديده و باطل را حق جلوه دهد