متساوي الطرفين) نخواهد بود. البته سعي به قصد قربت فقط در حج يا عمره متصور است؛ نه به طور مستقل.
تذكّر:
1. محور اصلي نفي جناح خود سعي نيست، بلكه قيدي است كه آن را همراهي مي‌كند؛ يعني سعي بين صفا و مروه به جهت بتهايي كه بر آنها بود محذوري ندارد؛ مثل آنكه گفته شود كه نماز در لباسي كه قبلاً غيرنمازگزار پوشيده بود محذوري ندارد، كه در اين‌حال نفي جناح متوجّه اصل نماز نيست، بلكه به جهت قيد همراه آن است، زيرا در آيه مورد بحث چنين آمده است: (فَلا جُناحَ عَلَيهِ اَن يَطَّوَّفَ بِهِما)؛ نه «بينهما»، پس عنصر محوري نفي جناحْ خود سعي بين صفا و مروه نيست، بلكه خصوصيت آن دو كوه صَنَمي و وَثَني است.[1]
2. بحث فقهي درباره سعي بر عهده فن فقه است؛ ليكن عدّه‌اي از مفسران با شيوه‌هاي گونه‌گون. مانند اختصار و وجيز، نظير زمخشري در الكشاف و قرطبي در الجامع لأحكام القرآن و ابوالفتوح رازي در روض الجنان و ميبدي در كشف الأسرار، يا ميانه و وسيط، نظير طبري در جامع البيان و يا گسترده و بسيط، نظير فخررازي به نقل آراي شافعي، ابوحنيفه و اَنَس و همفكران آنها پرداخته‌اند؛ شافعي و همفكران وي قائل به وجوب ركني سعي‌اند و به نظر آنان چيزي آن را جبران نمي‌كند. ابوحنيفه و همفكران او قائل به وجوب غير ركني سعي‌اند و اينكه در صورت فوت با قرباني جبران مي‌شود. اَنَس و همفكران وي قائل به عدم وجوب سعي‌اند.
بسياري از ادلّه ارائه شده براي آراي ياد شده قابل نقد است. در مذهب اماميه برابر رهنمود اهل بيت عصمت و طهارت(عليهما‌السلام) سعي واجب ركني است
[1] ـ التفسير الكبير، مج 2، ج 4، ص 177، با تحرير اندك.