نياز دائمي بشر به دين

ـ تعليم علوم دست‌نيافتني توسط وحي الهي

مطلب ديگر آن است كه در همين آيه 151 سوره «بقره» فرمود: (وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ) يعني خداي سبحان كه شما را به كتاب و حكمت عالم مي‌كند چيزي يادتان مي‌دهد كه شما نمي‌توانيد ياد بگيريد. نه در گذشته نمي‌دانستيد، بلكه اگر كتاب و حكمت نمي‌آمد شما آن نبوديد كه ياد بگيريد.

يك وقت مي‌فرمايد به اينكه ما چيزهايي را به شما ياد داديم كه قبلاً نمي‌دانستيد؛ در سوره مباركه «آل‌عمران» آيه 164 كه نعمت رسالت را ذكر مي‌كند، مي‌فرمايد: (لَقَدْ مَنَّ اللّهُ عَلَي الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمَهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلاَلٍ مُبِين)3؛ قبلاً در ضلالت بودند، ما به وسيله كتاب آنها را حكيم كرديم، مزكّا كرديم و مانند آن. اين نشان مي‌دهد كه تا حال نمي‌دانستند. ما به وسيله كتاب اينها را عالم كرديم امّا آن لسان را ندارد كه ما چيزي ياد بشر داديم كه بشر نمي‌توانست ياد بگيرد. نه تنها در گذشته نمي‌دانست، در آينده هم هر چه صنعت و حرفه ترقي بكند اين علوم را بشر نمي‌تواند ياد بگيرد؛ فرمود: (وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ)4؛ اين «كان»ي منفي نشانه استمرار گذشته و آينده است. يعني شما آن نيستيد كه ياد بگيريد، نه تنها به انسانها، بلكه به رسول خدا(عليه و آله آلاف التحية والثناء) هم فرمود: ما چيزي ياد تو داديم كه تو آن نبودي كه ياد بگيري.

يك وقت تعبير اين است كه (عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ)5 يعني چيزي ياد انسان داد كه انسان نمي‌دانست. يك وقت تعبير اين است كه «و علّم الانسان ما لم يكن يعلم». اين «ما لم يكن يعلم» نشان مي‌دهد كه انسان نمي‌تواند از نزد خود ياد بگيرد. همين معنا را كه درباره انسانها فرمود، در آيه 113 سوره «نساء» به رسول خودش(عليه آلاف التحية والثناء) [نيز] فرمود، [فرمود] (وَلَوْلاَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ وَرَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ أَن يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلاّ أَنْفُسَهُمْ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِن شَيْ‏ءٍ)، آن‌گاه فرمود: (وَأَنْزَلَ اللّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُن تَعْلَمُ)؛ چيزي ياد تو داد كه تو نمي‌توانستي ياد بگيري، نه قبلاً نمي‌دانستي كه اين موهم آن باشد كه شايد بعداً اگر فكر مي‌كرد يا علوم ترقّي مي‌كرد ياد مي‌گرفت، فرمود: نه؛ ما چيزي ياد تو داديم كه تو آن نبودي كه ياد بگيري؛ از آن جهت كه بشر هستي نمي‌تواني ياد بگيري: (وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُن تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ عَظِيماً)6.