انقلاب شوند كه بر اثر الطاف الهى در اجراى نقش خود موفق نشدند. در دوران هـشـت ساله دفاع مقدس نيز احزاب گوناگون ، سعى كردند تا با ايجاد اختلاف و حتى با آغاز جنگ مسلّحانه عليه حكومت اسلامى ، سبب شكست كشور ما در برابر دشمن متجاوز شوند كه باز هم با تاءئيدات الهى در اين توطئه ها ناكام ماندند.
در ايـن درس نـقـش اخـتلاف آفرين احزاب ، به عنوان يك نقش اصلى ، كليدى و عمومى در تاريخ ايـران ، در دوران نـهـضـت مـشـروطـه ، نـهـضـت مـلّى شدن صنعت نفت ، قيام پانزده خرداد و انقلاب اسلامى ارائه مى شود.
احـزاب و تـشـكـيـلات سـيـاسى تا پيش از نهضت مشروطيت وجود خارجى نداشتند. افرادى كه اين احـزاب و تـشـكيلات سياسى را پس از پيروزى نهضت مشروطيت ايجاد كردند، در دوران نهضت با مـردم و روحـانـيـت هـمـكـارى مى كردند. اينان پس از پيروزى نهضت مشروطيت ، شروع به اختلاف انـدازى در مـيـان مـردم كـردنـد. در ايـن رابـطـه از احـزابـى مثل حزب دمكرات و جناح غير مذهبى حزب اعتداليون مى توان نام برد.
در نـتـيـجـه ايـن اخـتـلافـات بـود كـه روحـانـى بـرجـسـتـه اى مـثـل (شـيـخ فـضـل الله نورى ) به بالاى چوبه دار رفت و (عين الدوله ) نخست وزير دوران استبداد، در عهد مشروطيت دوباره به نخست وزيرى رسيد و هنوز چند سالى از آغاز نهضت نگذشته بود كه كمال الملك نخست وزير عهد مشروطه ، بزرگترين دستاورد نهضت مشروطه ، يعنى مجلس را، تـنـهـا بـه ايـن جـرم كـه چـرا التيماتوم روسيه را در مورد اخراج يك مستشار خارجى مخالف روسيه ، نپذيرفته است ، منحل و تعطيل كرد.
احـزاب سـيـاسـى در مـورد نـهـضـتـهـاى پـس از مـشـروطـيـت ، مـثـل نهضت جنگل ، نيز نقش اختلاف انداز خود را بخوبى ايفا كردند. قيام ميرزا كوچك خان جنگلى ، روحـانـى مـبـارزى كـه در جـنـگـلهـاى شـمـال عـليـه سـلطـه بـيـگـانـگـان در مـنـطـقـه جـنگيد، به دليل كودتاى كمونيستى حزب عدالت (بامرام كمونيستى )، دچار شكست شد. (24)
نـهـضـت مـلّى شـدن نـفت كه توسط آية الله كاشانى آغاز شد با همكارى احزاب مختلف به ثمر رسـيـد، لكن پس از كسب پيروزى نسبى ، اختلاف اندازى احزاب شروع شد. بخشى از اختلافات به درون خود احزاب مربوط مى شد، حزب پان ايرانيست كه يكى از احزاب عضو جبهه ملّى بود، خـود بـه دو گـروه طـرفـدار شـاه و طـرفدار مصدق تقسيم شده بود. حزب زحمتكشان كه همانند حـزب پان ايرانيست يكى ديگر از احزاب تشكيل دهنده جبهه ملّى بود، به رهبرى مظفر بقائى با مـصـدق مخالفت كرد و همين امر سبب شد تا خليل ملكى و هوادارانش كه قبلاً از حزب توده انشعاب پـيـدا كرده و به اين حزب پيوسته بودند، بار ديگر انشعاب پيدا كنند و سازمانى را به نام (نيروى سوم ) ايجاد كنند كه هوا خواه مصدق بود. (25) بخش ديگرى از اختلاف اندازى احزاب به تلاش برخى از ملّى گرايان براى دور نمودن مذهبى هـا از صـحـنـه سـيـاسـت بـرمـى گـشـت . اهـمـيـت ايـن امـر تـا انـدازه اى بـود كـه يـكـى از عـوامـل مـهـمّ شـكـسـت نـهـضـت مـلّى شـدن صـنـعـت نـفـت دانـسـتـه شـده اسـت . افـرادى مـثـل شـاهـپور بختيار كه از رهبران جبهه ملّى محسوب مى شدند، به همراه ديگر دست پروردگان مكاتب غربى و شرقى ، مسابقه اى دهشتناك را در جهت اهانت ، افترا و آزار و اذيّت جامعه روحانيت ، بـه خـصـوص روحـانـى مبارز مرحوم آية ... كاشانى از راههاى مختلف ؛ راديو، مطبوعات ، حمله مستقيم و ... برگزار كرده بودند. (26) جـاسـوسـان انـگـليـس كـه در جـبـهـه مـتـحـدى از احـزاب دسـت نـشـانـده يـا غـربـزده متشكّل شده بودند، به شايعه پراكنى عليه رهبر مبارز مذهبى ها، آيت اللّه كاشانى اقدام كردند و ايـن مـبـارز بـزرگ را جـاسـوس انـگـليـس !، نـامسلمان ! و ... ناميدند. خانه ايشان را سنگباران كـردنـد، يـكـى از يـاران وفـادار و مـبـارز او را بـه شـهادت رسانده و تعدادى ديگر را زندانى ساختند.
ايـن شـايـعـات كـه توسط مطبوعات هوا خواه جبهه ملّى تاءئيد شده و دامن زده مى شد، اندك اندك تـاءثيرخود را در ميان مردم ساده دلِ خوش باور و ناآگاه گذاشت و از حيثيّت آيت ... كاشانى در نزد آنان كاست . در نهايت آية الله كاشانى كنار زده شد و (ماءموريت تمام شد). (27)