دست كم پيامدهاي مهمي درباره چگونگي فهم اسلام در امريكا و بقيه جهان انگليسي زبان خواهد داشت. زيرا دكتر نصر خود را مدافع سنت تصوف معرفي مي کند، احتمالاً به خاطر اينکه ديدگاه او به عنوان گواهي بر مقبوليت کثرت گرايي ديني در سنت تصوف اسلامي محسوب مي شود. ولي بعيد نيست كه بزرگان مكتب تصوف همچون رومي و ابن عربي، کثرت گرايي مورد نظر نصر را نمي پذيرفتند. شايد منشأ کثرت گرايي مورد نظر نصر را نتوان اصلاً در سنت تصوف پيدا كرد، ولي چنين منشائي را مي توان در سنت رومانتيك اروپايي و در آثار به جا مانده از خبرگان امور غيبي و سري(1) در پاريس يافت.

الف) کثرت گرايي ديني و جاودان خرد

ديدگاهي كه دكتر نصر اتخاذ كرده، همان ديدگاه جاودان خردي است كه سالها با اشاره به آثار فريتيوف شوان مدعي آن است. برجسته ترين اثر شوان در موضوع کثرت گرايي ديني، نخستين كتاب او با عنوان وحدت متعالي اديان(2) و اخيراً در اثر:"Religion and Religions." Ch. 1 of Religion and the o de of Nata e New Yo k: Oxfo d Unive sity p ess 1966 pp.

9 -

28 .

1 - connoisseu s of the occult

2 - The T anscendent Unity of Religions؛ چاپ نخست اين كتاب در فرانسه با عنوان:De L’ Unite T anscendante Des Religions pa is: Editions Gallima d 1948 . منتشر شده و انتشارات Ha pe and Row در سالهاي 1975 عهددار انتشار ترجمه انگليسي آن به كوشش پيتر تاون سند (Pete Townsnd) شد. شوان اثر قابل