دليل اجتهادي و دليل فقاهي

دليلي که در استنباط به کار مي آيد، دو قسم است:

1 ـ دليل اجتهادي

يعني دليلي مانند کتاب يا سنت يا اجماع که مستقيماً بر حکمي دلالت مي کند؛ مانند آيات حُرّمت عليکم الميتة؛ 1 و أحلّ الله البيع و حرّم الرّبا؛ 2 و لا يغتب بعضکم بعضاً؛ 3قل للمؤمنين يغضّوا من أبصارهم 4 که به ترتيب، بر تحريم ميته و حليت بيع و حرمت ربا و حرمت غيبت و حرمت نگاه به نامحرم دلالت دارند. در اين گونه موارد، مستقيماً حکم موضوعات در کتاب يا سنّت بيان شده است.

2 ـ دليل فقاهتي

يعني اگر انسان در جايي در مورد حکمي جست وجو کرد و بعد از فحص و اجتهاد کامل، دليل براي حکم يافت نشد، براءت جاري مي شود؛ البته خود قرآن، حکم و تکليف اين موارد را نيز مشخص کرده،مي فرمايد: و ما کنّا معذِّبين حتي نبعث رسولاً 5 در واقع، قرآن، هم تکليف احکام اوّلي را روشن کرده

1. سوره مائده، آيه 3.

2. سوره بقره، آيه275.

3. سوره حجرات، آيه 12.

4. سوره نور، آيه 30.

5. سوره اسراء، آيه 15.