از آن‌جا كه الگوي توسعه در نظام اقتصادي اسلام به شكل مدوّن طراحي‌نشده، ضروري است اهداف، مباني، راه‌كارها و موانع آن را مورد بررسي قراردهيم. اين بررسي از راه ممكن مي‌نمايد:
مي‌توان به ياري قرآن كريم و سخنان معصومان اهداف، مباني، راه‌كارها وموانع الگوي توسعه در اسلام را دريافت و بر اساس آن‌ها الگوي مورد نظراسلام را ترسيم كرد.
تاريخ بر پيشرفت چشم‌گير مسلمانان در دوره‌ي كوتاه تشكيل حكومت‌اسلامي در مدينه‌النبي در زمان پيامبر اكرم گواهي مي‌دهد. مي‌توان،رهنمودهاي حضرت(ص) و تجربه‌هاي مسلمانان در آن دوره را، با در نظرگرفتن موقعيت زماني، ملاك استخراج الگوي توسعه قرار داد.
جامعه‌ي اسلامي در زمان ظهور امام زمان(ع) الگوي مطلوب و ايده‌آل‌مسلمانان معرفي شده است و تحقق آن از وعده‌هاي خداوند و پيشوايان‌معصوم(ع) شمرده مي‌شود. مطالعه‌ي ويژگي‌هاي اين جامعه مي‌تواند دردست‌يابي به الگوي مورد نظر اسلام در توسعه راه‌گشا باشد.
در اين بخش، بر اساس ملاك‌هاي به‌دست‌آمده از راه‌هاي فوق نخست‌جايگاه توسعه و اهميت آن را در اسلام بررسي مي‌كنيم و سپس به كشف‌اهداف، مباني، راهبردها و نيز موانع مي‌پردازيم. بديهي است بررسي تفصيلي‌اين مطالب به كتابي مستقل نياز دارد.
بي‌ترديد نحوه‌ي نگرش انسان به دنيا در تلاش وي براي آباداني آن نقشي‌مهم دارد.
اگر جامعه‌يي با ديد منفي به دنيا بنگرد وفرهنگ رايج آن گريز ازدنيا باشد، نمي‌تواند به‌سوي توسعه گام بردارد؛ ولي هر گاه جامعه‌يي با ديدمثبت به دنيا بنگرد و بهره‌مندي از آن را مطلوب بشمارد، زمينه‌ي فرهنگي‌مساعدي براي توسعه خواهد داشت.
به‌همين دليل، بررسي جايگاه دنيا وبرنامه‌ي اديان براي دنياي انسان‌ها و نيز ارتباط دنيا و آخرت از منظر دين نقش‌مهمي در تعيين جايگاه توسعه در نظام اقتصادي اسلام دارد. از آن‌جا كه پاسخ‌بسياري از شبهات موجود پيرامون نظر اديان و به‌طور خاص اسلام درباره‌ي‌فقر در همين بحث روشن مي‌شود، گسترده‌تر و عميق‌تر بدين بخش‌مي‌پردازيم.
درباره‌ي ارتباط دنيا و آخرت و ميزان برنامه‌ريزي اديان درباره‌ي اموردنيوي چهار ديدگاه وجود دارد:
اين ديدگاه از صوفيه متأثّر است و دين را به‌طور كلي پشت كردن به دنيا وطرد آن مي‌داند. بر اساس اين نظر، انسان در زندان دنيا گرفتار است، بايددست و پا بزند و به هر نحو ممكن از آن بگريزد. ما را براي روضه‌ي رضوان‌ساخته‌اند نه اين‌جا.