قبل از بيان طريق عملى سلوك بايد به اين حقيقت توجه داشته باشيم كه شناخت طريق عملى صحيح، و به عبارتى، شناخت صراط مستقيم و التزام به آن، يعنى حركت در آن و ادامه آن، مسئله اساسى در سلوك عبودى، و در سير الى الله است. آشنايى به صراط مستقيم و حركت در آن، يك ضرورت بوده و براى سالك الى الله بزرگترين نعمت و بالاترين موفقيت مىباشد.
خداى متعال در مقام افعام و تفضل و در مقام عنايات خاصه خويش نسبت به هر كدام از بندگان خود با اين عنايت با او مواجه مىگردد كه او را به صراط مستقيم هدايت نموده و در صراط مستقيم پيش مىبرد.
در خصوص شخص رسول اكرم (ص) مىفرمايد: «انك لمن المرسلين على صراط مستقيم» (آيه 3 و 4 سوره يس) يعنى «تو اى پيامبر از فرستادگان خداى متعال مىباشى و بر صراط مستقيم هستى.» و در خصوص انبياء عظام، عليهم السلام، مانند حضرت ابراهيم، حضرت اسحاق، حضرت يعقوب، حضرت نوح ، حضرت داود ،حضرت سليمان، حضرت ايوب ،حضرت يوسف، حضرت موسى و هارون ، حضرت زكريا،حضرت يحيى، حضرت عيسى، حضرت الياس، حضرت اسماعيل ويسع، حضرت يونس، حضرت لوط، و غير اينها مىفرمايد: «و اجتبيناهم و هديناهم الى صراط مستقيم» (آيه 87 سوره انعام). يعنى «و ما آنان را برگزيديم و به صراط مستقيم هدايت كرديم.» و در يك بيان كلى مىفرمايد: «لقد انزلنا آيات مبينات و الله يهدى من يشاء الى صراط مستقيم». (آيه 46 سوره نور) يعنى «ما آيات روشنگر را براى همه فرستاديم و خداى متعال هر كه را خواهد به صراط مستقيم هدايت مىفرمايد».
و همچنين مىفرمايد: «و ان الله لهادى الذين آمنوا الى صراط مستقيم». (آيه 54 سوره حج). يعنى «و البته خداى متعال آنانى را كه ايمان بياورند و در برابر آنچه بيان و امر فرموده چون و چرا نداشته و اطاعت كنند به صراط مستقيم هدايت مىكند». اصولاً بايد به اين حقيقت توجه داشته باشيم كه آشنايى به صراط مستقيم و حركت در آن و ادامه آن، و بعبارت ديگرى، التزام به صراط مستقيم در سلوك الى الله همان انعام خاص ربوبى است و اصل انعام ربوبى در همين مسئله خلاصه مىشود و چه نعمتى بزرگتر از آن و به تعبيرى، چه نعمتى غير از آن مىتواند وجود داشته باشد؟! و هر چيز ديگرى اگر در جهت وصول به اين نعمت باشد، به همين لحاظ كه به آن مىرساند، نعمت خواهد بود والا نه تنها نعمت نخواهد بود بلكه، نقمت و فريب و هلاكت است.
خلاصه مطلب اينكه، بندگان منعم پروردگار آنانى هستند كه از اين نعمت برخوردارند، يعنى به صراط مستقيم هدايت يافته و در آن پيش مىروند. مگر نه اينست كه ما هميشه مىگوييم: «اهدنا الصراط المستقيم - صراط الذين انعمت عليهم غير المغضوب عليهم ولاالضالين» (آيههاى 6 و 7 سوره حمد)، يعنى «پروردگارا، ما را به صراط مستقيم هدايت بفرما، راه آنانى كه به آنها انعام كردهاى، نه راه كسانى كه مشمول غضب تو گشتهاند، و نه راه آنها كه در ضلالت هستند».
صراط مستقيم هم بدان لحاظ بالاترين نعمت و يا اصل نعمت است كه به اصل نعيم و به نعمتى كه جز آن نعمتى و نعيمى نيست مىرساند. چه نعمتى جز حضرت او، و چه نعيمى جز شهود وجه كريم او، و كدام نعميمى جز سير در حضرت جمال او،و بالاخره ،كدام نعمتى غير از لقاء او و فناء در وجه او و بقاء ببقاء او و حسايت بحيات