برخى از پدران تصور مى كنند كه مسؤوليت آنان فقط منحصر به تأمين نيازمنديهاى جسمانى كودك است و ديگر وظيفه اى ندارد, در صورتى كه پرورشهاى اخلاقى و ايمانى, بزرگترين مسؤوليتى است كه بر دوش آنها گذارده شده است و انجام دادن اين مسؤوليت, ارزنده تر از تأمين حوايج مادى آنهاست.
دومين شخصيت جهان اسلام, اميرمؤمنان & مى فرمايد:
(ما نَحَلَ وَالِدٌ ولَداً نُحْلاً أفْضَلَ من أدَبٍ حَسَنٍبهترين هديه اى كه پدر مى تواند به فرزند خود بدهد, همان تربيت پسنديده است)
مسؤوليت پدران در اين باره به قدرى سنگين و قابل توجه است كه امام سجاد & در انجام دادن اين وظيفه خطير از خداوند استمداد مى كند, و در ضمن راز و نياز خود چنين عرض مى كند:
(وأعِنّي علَى تَرْبِيَتِهِمْ وتَأدِيْبِهِمْ وبِرِّهِمْ[بارالها] مرا در تربيت و تأديب فرزندان و نيكى به آنها يارى بفرما)
اگر پدرانْ حق اطاعت در گردن فرزندان دارند, فرزندان نيز حق بزرگترى در عهده پدران دارند و آن حق تربيت است, يعنى آموختن راه و رسم زندگى از طريق صحيح و پرورش دادن سجاياى انسانى است كه در فطرت او تعبيه شده است.
اگر دانشمندان, امروز به اهميت تربيت كودكان و راهنمايى رجال آينده كشورپى برده اند و با تشكيل جلسات و نوشتن كتابها و جزوه ها و نشان دادن فيلمهاى اخلاقى و علمى, گامهاى بلندى در اين راه برداشته اند, رهبران عالى قدر اسلام و پيشوايان مذهبى ما, از چهارده قرن پيش با دادن دستورات لازم و ارشاد و راهنماييهاى سودمند, و با پرورش كودكان و فرزندان نمونه, قدم مؤثرى در اين راه برداشته اند.
اگر دانشمندان و روان شناسان, استادان آموزش و پرورش, برنامه هاى تربيتى خود را از دورانى شروع مى كنند كه كودك چشم و گوش خود را باز كرده و در آستانه چيز فهمى قرار مى گيرد, ولى اسلام برنامه وسيع خود را براى تحقق يافتن سعادت كودك, پيش از انعقاد نطفه او آغاز مى نمايد.
اسلام درباره پيوند زناشويى دستورات لازم و كافى دارد و در اين باره به تمام جوانب توجه نموده و در انتخاب همسر به ريشه خانوادگى و شرافت موروثى, اهميت فوق العاده داده است.
رسول اكرم ْ فرمود: از (خضراء الدمن) (گياهانى كه در نقاط آلوده مى رويند) بپرهيزيد! عرض كردند: منظور چيست؟ فرمود: زن زيبايى كه در خاندان بد و پليد به وجود آمده باشد.
اسلام براى حالت آميزش, آداب و وظايفى معين فرموده كه مراقبت هر كدام, در سعادت و خوشبختى كودكْ تأثير بسزايى دارد و بالاخص از آميزش در حالت مستى به شدت جلوگيرى كرده است, زيرا كودكانى كه در اين حال نطفه آنها بسته مى شود, از عوارض عصبى درمان ناپذير بى نصيب نيستند.
اسلام, تنها به اين قسمت اكتفا نكرده, در ايام باردارى و پس از وضع حملْ با موشكافى شگفت آورى, تمام شؤون پرورش كودك را مدنظر قرار داده است, تا آن جا كه به پدران دستور داده كه براى فرزندانْ نام نيكى انتخاب نمايند, زيرا نام, خصوصاً نامى كه حاكى از بندگى كودك نسبت به خداى يكتا باشد, نشانه شخصيت و از نظر روانى اثر نيكى در روح كودك دارد.
اسلام دستور مى دهد كه كودك را پس از تولد با آب پاك و تميزى شستشو دهند, و در گوشهاى او اذان و اقامه بگويند, تا گوشهاى او از روز نخستين با جمله هايى كه حاكى از يگانگى خدا و رسالت نبى اكرم و دعوت به كارهاى نيك است, آشنا گردد. اگر مردمِ آن روز, اسرار اين تعاليم عالى را در نيافتند, امروز پيشرفت دانش, پرده از روى اين مطلب برداشته است.
دستورهاى اسلام درباره تربيت كودك به قدرى زياد است كه نقل يك صدم آنها براى ما مقدور نيست, ولى خوشبختانه امروز اين مسائل زنده و ارزنده, مورد توجه دانشمندان است و نويسندگان و گويندگان ما با طرز جالبى, نظر اسلام را درباره نحوه تربيت كودك بيان مى كنند.