مسكن على العرض و هو علو لساكنه حتى اذا تساوت ابعاد وجه الارض عن المركز لم يكن فيه موضع بالعلو اولى من الاخر . الخ])( ص 503 ط حيدرآباد دكن هند ) قوله([ : مدينه أوجين]). . . مدينه اوجين كه به نص خود بيرونى در جداول طول و عرض بلاد از اين است . ازين را بعضى با ژ فارسى بضم اول و فتح ثانى و سكون ثابت ضبط كرده اند . و بعضى گفته اند : هو الارض باليونانية . و بيرونى آن در ازين و اوزين و اوجين گفته است .
و در اطلس جامع لاروس به جزيره اژين بكسر اول معرفى شده استEgin - ile ) ) و همچنين در دائره المعارف گران لاروس . و در لغت نامه دهخدا آمده است كه([ اژين ( بكسر اول ) جزيره اى به يونان در خليجى به همين نام])تا اين كه گويد : ([ اين شهر در قديم رقيب أثينه بشمار مى رفت . مردم آن در جنگ سالامين 42 كشتى در مقابل ايران تجهيز كردند و عباقبت اهالى آثينه بر مردم اژين غالب شدند و مردم آن را پراكنده ساختند . در معبد آن مقدار بسيارى مجسمه هاى كهن يافته شده است كه به موزه مونيخ انتقال داده اند . سبك معمارى اژينى قديمترين سبك هاى معمارى يونانى است]). مرحوم همائى در حاشيه التفهيم لاتين اژين و ريشه آن را چنين نقل كرده است([ : Ujain به تلفظ صحيح سانسكريت])Ujiayna كه بنابراين بايد اوژين بضم اول و ضم ثالث خوانده شود . ولكن اطلسها و ماخذى از قبيل گران لاروس قديم و جديد همهآن را جزيرهEgine و گرگ آن راAigina ضبط كرده اند . كيف كان اگر مدينه اژين را قبة الارض بدانيم بايد قبة الارض را وسط معموره بدانيم كه بقول بيرونى در اقليم دوم واقع است و آن را در حدود نصف عرض معموره عرض خواهد بود نه نقطه اى از خط استواء كه محل تقاطع دائره استواء با دائره نصف النهار آن نقطه است بدان بيان كه در درس 47 و 48 گفته آمد .
لارى در شرح تشريح افلاك شيخ بهايى گويد : وسط العمارة اعنى حيث يكون عرضه لح و طوله تسعين يسمى قبة الارض عند بعضهم . و قيل قبة الارض هى نقطه تقاطع نصف نهار وسط العمارة مع المعدل و تسمى قبه اژين و هو اسم بلد واقع تحتها . ( ص 149 ط 1 ايران ) مراد لارى از معدل دائره استواى ارضى است كه در سطح دائره معدل النهار واقع است . و سزاوار اين بود كه قبه اژين را بعد از قول اول ذكر مى كرد كه در وسط عمارت واقع است و آن را قريب به نصف عرض معموره عرض است زيرا كه ظاهر عبارت او موهم اين است كه قبة اژين نقطه تقاطع نصف نهار وسط عمارت با خط استواء است . خواجه طوسى در زبدة الهياة در تعريف قبة الارض گويد :
([ وسط عمارت در طول بر خط استواء جايى باشد و آن را قبة الارض مى خوانند و طولش از جزاير يا از ساحل ربع دور بود و عرضش از خط استواء سى و سه درجه و كسرى به نيمه آنچه عرض تمامى معمور بود]). ( ص 56 ط ايران ) پس خواجه قبة را وسط عمارت و به تقريب در مبدء اقليم چهارم گرفته است نه محل تقاطع دائره نصف النهار نقطه اى از خط استواء با خط استواء كه نقطه مذكور در منتصف طول معموره بر خود خط استوا واقع بوده باشد . ولكن در تذكره به عكس محل تقاطع مذكور را بر خط استواء قبة الارض دانسته است نه وسط عمارت مبدء اقليم چهارم را . و عبارتش در تذكره اين است([ : وسموا ما بين النهايتين على خط الاستواء و هى على ربع الدور من المبدء الغربى قبة الارض]). و از ظاهر سياق عبارت زبده استشمام مى شود كه خواجه قبة الارض به هر دو اصطلاح را بيان فرموده است و قسمتى از عبارت از كاتب يا طابع ساقط شده است . كيف كان در تفصيل قبة الارض نقل بيان بيرجندى از شرح وى بر تذكره خواجه مطلوبست و آن