امتداد آن درست به استقامت نصب كنيم هر آينه آن صفحه و تخته در سطح دائره نصف النهار خواهد بود كه بحمد الله تعالى شأنه به بيان آن آگاهيد . پوشيده نيست كه ظل آن صفحه مثلا از وقت طلوع شمس تا هنگام رسيدنش به اين دائره - أعنى دائره نصف النهار - به جانب مغرب بود و وقتى كه مركز جرم شمس به اين دائره رسيد نه صفحه جانب غربى آن تخته فلز را ظل بود و نه صفحه جانب شرقى آن را بلكه خط ظل آن بر نفس خط زوال أعنى بر خط نصف النهار منطبق است - يعنى ظل شاخص كه همان تخته فلز است بر روى خط زوال قرار مى گيرد . و چون شمس از دائره نصف النهار زائل گردد يعنى مائل گردد صفحه جانب شرقى آن سايه افكند پس هنگام انعدام ظل از صفحه جانب غربى شاخصى آن چنان يا انطباق خط ظل اين شاخص بر خط زوال اول ظهر حقيقى مى باشد . بهتر اين است كه صفحه و تخته ياد شده بدين شكل - ا ب ح د - ( ش 91 ) بوده باشد كه - ح د - بر روى خط زوال يعنى خط نصف النهار كه - ح د ه - است - يعنى بر روى آن به طول و امتداد آن - نصب شود تا سايه - ا ب - كه همان سايه صفحه فلز است درست و روشن خود را بر خط زوال نشان دهد . و وقتى كه ظل آن بر خط نصف النهار افتاده است خط - ا ب - و خط ظل و خط زوال كه - د ه - است هر سه بر يك سطح خواهند بود و وقت ظهر به خوبى و آشكار هويدا گردد . ( شكل شماره 91 ) در درس 93 از رخام يادى شده است .

رخام يا رخامه چيست ؟

رخامه يكى از آلات رصدى است . در درس چهل و يكم([ دروس معرفة الوقت و القبلة])( ص 273 و 274 ط 1 ) و نيز در نكته 667 هزار و يك نكته آن را نام برده ايم و وصف كرده ايم . ياد آن روزگار خجسته عنفوان جوانى و نوبهار زندگانى به خير كه در مسجد جامع آمل در محضر مبارك پير روشن ضمير روحانى بزرگوار جناب حجة الاسلام حاج شيخ احمد اعتمادى مشائى - جزاه الله سبحانه عنا افضل جزاء المعلمين - صرف مير و نصاب صبيان مى خوانديم و به امر آن جناب ملزم بوديم كه درس نصاب هر روز را از بر كنيم چنان كه پيش از درس نصاب را در دست مى گرفت و ما مى بايستى نخست درس گذشته را به حضور انورش از بر بخوانيم و سپس درس ديگر را فرا بگيريم اگر لكنتى از ما مشاهده مى شد مى فرمود ([ :

مگر ديشب ماست خوردى ؟])بدين سبب كه ماست