در آخر درس پنجاه و هشتم ابرخس ( هيپارخوس - هيپارك ) را نام برده ايم . وى پيش از بطليموس در قرن دوم قبل از ميلاد مسيح عليه السلام در اسكندريه رصدخانه بنا كرده است . اكنون غرض ما از اين تنبيه اين است كه در آغاز درس نود و يكم گفته ايم([ : فاضل مقدم ابرخس و . . . گفته اند كه اگر بلد با مكه در عرض و جهت متحد باشند نقطه مشرق اعتدال يا نقطه مغرب اعتدال قبله آنست])شايد توهمى پيش آيد كه ابرخس را با تحصيل سمت كعبه كه قبله مسلمانان است چه كار ؟ جواب اين كه سمت يابى از طريق دائره هنديه و همچنين از طرق ديگر اختصاص به سمت مكه مكرمه ندارد جز اين كه چون كعبه قبله مسلمانان است اهتمام بحث و نظر و مثال به تحصيل سمت آنست . ابرخس فرموده است هرگاه دو بلد در جهت و عرض اتفاق دارند و در طول اختلاف نقطه سمت چنانست كه گفته آمد . خواه يكى از اين دو بلد مكه مكرمه بوده باشد و خواه نبوده باشد . فتبصر .
درس 95 : تحصيل خطوط نصف النهار و اعتدال و سمت قبله با شاخص صفيحى
از درس 73 تا اين درس را در تعريف دائره هنديه و ترسيم آن و طريق تحصيل خط نصف النهار و خط اعتدال و خط سمت قبله از آن گذرانده ايم و بدانها به خوبى آشنا شده ايم . اين درس نيز در بكار بردن شاخص بر خط نصف النهار به گونه اى ديگر و تعيين ظهر حقيقى از آن و مطالبى ديگر است كه تحرير مى گردد : شاخصى را كه در دروس ياد شده نام برده ايم و در پيرامون ظل آن سخن گفته ايم شاخص مخروطى بود به بيانى كه گفته آمد اكنون سخن ما در شكل شاخص و نصب آن به صورت ديگر است : پس بدان كه هرگاه خط زوال را كه آن را خط نصف النهار نيز گويند در هر افقى به يكى از طرق تحصيل آن - خواه به طريق دائره هنديه و خواه به طرق ديگر - تحصيلكرده ايم چون شاخصى پهن مثلا صفحه فلزى يا تخته چوبى صاف و هموار بر روى آن خط اعنى بر طول و
لطفا منتظر باشید ...
