تذكره
در درس پانزدهم گفته آمد كه از ها تا يا كه دوازده رقم است علامت بر جها قرار داده اند كه از برج حمل شروع ميشود و به برج حوت خاتمه مى يابد به تفصيلى كه دانسته شده است . پس پاره اى از حروف اباجد را در غير ارقام عددى اعنى بروج دوازده گانه نيز بكار برند . از اين روى بيرونى در دنباله گفتار ياد شده اش گفته است : ([ اين حرفها بجز در شمار بكار برند يا نى ؟ از اين حروف برجها را علامت كنند . و اين علامتها هم از شمار ستده است همچنانك بدين جدول اند]). و اين جدول همانست كه در درس مذكور دانسته شده است .درس 45 : تمرين در طول جغرافيائى بلاد
از اين درس به عنوان تمرين و مزيد استبصار عباراتى از كتب و رسائل دانشمندان هيوى و ارباب فن در تعريف طول بلد نقل مى كنيم :1 گزيده تحقيق و تحرير دروس گذشته در تعريف طول بلد اين است كه : طول بلد اقصر قوسى از دائره استواء است كه محدود ميان نقطه تقاطع فوقانى آن با نصف دائره نصف النهار مكان مفروض و نقطه تقاطع فوقانى آن با نصف دائره نصف النهار مبدأ طول است و هيچگاه از نصف دور نمى گذرد .و فذالكه مباحث گذشته با مزيد استبصار در طول بلد اين كه : دانايان مغرب زمين يعنى يونانيان و كسانى كه بلادشان مغربى آبادى روى زمين است مبدأ طول بلاد را از غايت نقطه غربى از جزيره فرLile de fe ) ) كه يكى از جزائر ششگانه خالدات ( كانارىCana ies ) است كه در مغرب آفريقا در اقيانوس اطلس نزديك ساحل به فاصله ده درجه يا دوازده درجه واقع اند گرفته اند . و بعد از آن كه جزائر ياد شده در آب فرو رفته اند مبدأ طول را از ساحل بحر مذكور گرفته اند و در هر دو صورت طول بلاد بر يك نسق موافق حركت به توالى بروج خواهد بود . و دانشمندان مشرق زمين چون هند و چين و تركستان