([ ح ك])بعلاوه([ ك م])يعنى([ م ح])ارتفاع قطب معدل است و آن مساوى با([ ه و])عرض بلد است پس([ م ح])عرض بلد است و هوالمطلوب .
درس 38 : تحصيل عرض بلد
قوله([ : بوجهى ديگر : هر گاه اعظم ترين ارتفاعات كوكبى ثابته]). . . اين وجه در تحصيل عرض آفاق مائله اعم از آفاق ذات ظل دائر است به بيانى كه گفته آيد . و طريق تحصيل آن اختصاص به شب دارد چه اين كه از ارتفاع كوكبى از كواكب ثابته ابدى الظهور بايد بدست آورد و مراد از كواكبى ثابته در عبارت زيج بهادرى كوكبى از كواكب ثابته ابدى الظهور است چنانكه در شق دوم گويد ([ : و اگر ثابته ابدى الظهور]).و معلوم است كه دو ارتفاع اعظم ترين و اصغرترين در كواكب ابدى الظهور متمشى است . و عبارت ساير ازياج روشنتر است مثلا در زيج الغ بيكى گويد : ([ و اگر از ثانيه ابدى الظهور كه از سمت راس در جانب قطب خفى نگذارد نصف مجموع ارتفاع اعظم و ارتفاع اصغر بگيريم عرض بلد حاص شود و اگر ثابته از سمت الراس در جانب قطب خفى بگذرد به جاى ارتفاع اعظم تمام او تا نصف دور مستعمل بايد داشت و عمل به پايان رسانيد]). چنانكه ملاحظه مى فرماييد در زيج الغ بيكى اول گفته است([ : و اگر از ثابته ابدى الظهور]). . .و بعد از آن در شق دوم گفته است([ : و اگر ثابته ازسمت الراس]). . . يعنى و اگر ثابته ابدى الظهور از سمت الراس الخ و اسلوب تعبير هم بايد بدينسان باشد كما لا يخفى و در زيج بهادرى به عكس آن نگارش يافت كه ايهام ابهامى در آن مى رود . حال گوييم كه مدار كواكبى ابدى الظهور در افقى از آفاق مائله كه لاجرم در جانب قطب ظاهر از معدل النهار است ممكن است كه به سمت راس كه قطب ظاهر افق است نرسد مانند تمام مدارات يوميه كواكبى كه در داخل اعظم مدارات ابدى الظهورند با خود اعظم مدارات ابدى الظهور نسبت به عرض بلدى كه كمتر از تمام ميل كلى است . و ممكن است كه مدار كواكبى ابدى الظهور در هر دوره يوميه يكبار به سمت راس برسد مثل مدار كوكبى كه عرض آن ربع دور است نسبت به آفاقى كه عرض آنها بقدر تمام ميل كلى است كه نخستين آفاق ذات ظل دائرند . و ممكن است كه مدار كوكبى ابدى الظهور از سمت الرأس در خلاف جهت عرض بلد افتد مثلا اگر افق شمالى باشد در طرف جنوب از سمت الرأس يعنى به جانب قطب خفى گذرد و سمت
لطفا منتظر باشید ...
