درس 39 : تحصيل عرض بلد - دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی - نسخه متنی

حسن حسن زاده آملی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

بجاى ارتفاع اعظم تمام او تا نصف دور مستعمل بايد داشت و عمل به پايان رسانيد يعنى ارتفاع اعظم را از نصف دور نقصان كنند و آنچه باقى ماند با ارتفاع اصغر جمع كنند و نصف مجموع بگيرند حاصل عرض بلد بود . و اگر مجموع ارتفاع اعظم و اصغر را از نصف دور اسقاط كنند و نصف باقى را با ارتفاع اصغر جمع كنند عرض بلد حاصل شود . و در معرفت عرض از ثابته احتياج به معرفت ميل كلى نيست . و نيز تحصيل عرض بلد باين وجه ممكن است كه در يكشب بوقوع انجامد به خلاف تحصيل عرض بطريق اول كه آن در كم از شش ماه ميسر نشود]). اين بود آنچه از كلام بيرجندى در اينمقام كه نقل كرده ايم و توضيحا گوييم كه ([ : قوسى كه از نصف النهار مابين قطب معدل النهار و قطب اول سموت از جانب اقرب افتد بقدر عرض بلد است])همان ارتفاع قطب معدل النهار است چنانكه در درس 28 گفته ايم كه دو قطب دائره اول السموت دو نقطه شمالى و جنوبى بر دائره افق بود و ظاهر است كه آن بقدر مجموع ارتفاع اصغر كوكب ابدى الظهور و بعد قطب معدل از مدار آن كواكب است .

و ضعف ارتفاع اصغر بدين جهت است كه ارتفاع اصغر يكبار به تنهايى اخذ شده است و يكبار در ضمن ارتفاع اعظم . و ضعف بعد قطب از مدار بدين جهت است كه در ارتفاع اعظم قوسى از دائره نصف النهار كه محدود است به دو نقطه ارتفاع اعظم كوكب و ارتفاع اصغر آن ضعف قوسى از آن دائره نصف النهار كه محدود ميان قطب معدل النهار و مدار كواكب ابدى الظهور است مى باشد . مثال : در شكل 15 ( ش 15 ) دائره([ ا ب ح د])دائره افق بر قطب([ ه])به همان وضع طبيعى نه رسم جغرافيايى كه در اطلسها معمول و متداول است پس([ ا])نقطه جنوب و([ ح])نقطه شمال يعنى دو قطب دائره اول السموت اند . و ([ ب ه د])دائره اول السموت . و([ و])قطب معدل النهار . و([ ا ه ح])ارتفاع اصغر و([ ح ح])ارتفاع اعظم كوكب است .

پس اگر در واقع عرض بلد 35 باشد و بعد قطب معدل از مدار كوكب 10 گوييم([ : ر ح])( كه ارتفاع اصغر و 25 است ) به علاوه([ ح ح])( كه ارتفاع اعظم است و در آن ر ح باز اخذ شده است و رح ضعف بعد قطب از مدار است كه 20 است ) حاصل تقسيم بر دو خارج قسمت عرض بلد است . چون در تنصيف يكبار([ ر ح])طرح ميشود و يكبار([ وح])نتيجه ميماند([ وح])كه ارتفاع قطب معدل النهار است و مساوى با عرض بلد است . و باقى نيز بدين قياس معلوم شود .

35 ] 2 : 70 ] ( 45 ] 20 بعلاوه 25 ) ح ح 45 بعلاوه ح ر 25

درس 39 : تحصيل عرض بلد

در درس قبل دانسته ايم كه اگر كوكب ثابت ابدى الظهور از سمت راس در جانب قطب خفى معدل النهار نگذرد يعنى ارتفاع اعظم و اصغر آن هر دو در جانب قطب ظاهر معدل النهار از سمت الراس بود

/ 526