اين درس دنباله درس پيش در بيان بعضى از مسائل نقشه كشى جغرافيايى كره مصنوعه در پيرامون طول و عرض بلد است . ما نقشه آتى اين درس ( ش 19 ) را از جامع بهادرى آورده ايم كه تمام نقشه جغرافيايى بر كره مصنوعه را به حسب تسطيح در دو صورت مسطح نشان مى دهد . يعنى كان كره مصنوعه از قطب تا قطب بر دو نيمه متساوى تقطيع و سپس هر يك از دو نيمه بر همان وضع طبيعى كره در كنار هم به حسب تسطيح به هياتى كه مشاهده مى شود ترسيم شده است . پيش از بيان نقشه سزاوار است كه از حروف بيست و هشتگانه تازى و اعداد آن كه در كتب مربوط به فن اعمال مى دارند سخن به ميان آوريم كه بسيار مورد حاجت واقع مى شود از اين روى دانستن آن براى طالب فن در حد وجوب و لزوم است . بدان كه حروف بيست و هشتگانه عرب اگر مقطع باشند حروف تهجى مى نامند كه بمعنى تعداد است و نيز تهجى چون تهجيه : حروف مقطعات خواندن است و اگر حروف مذكور مركب باشند حروف جمل گويند كه جمع جمله است چون غرفه و غرف . و جمل بر وزن سكر نيز گفته آمد در معيار اللغة گويد : و الجمل كسكر ضرب من الحساب و قد يخفف و يقال حساب الجمل كصرد . و اشهر از همه جمل چهار جمل ابجدى و ابتثى وايقغى و اهطمى است و افضل اينها جمل ابجدى است . و آن بدين ترتيب است : ابجد هوز خطى كلمن سعفص قرشت ثخذ ضظغ .حال بدان كه دلائل اوضاع نجومى مبنى بر اعداد است اگر اعداد به خطى از خطوط نوشته شدى از بسيارى سواد ثقل اجزاء تقويم و زيج و ديگر كتب فن ناظر را ملالت افزودى و حمل تقويم و غير آن به آسانى ميسر نشدى لهذا طريق صواب بر اين دانسته اند كه اعداد و اسامى را به علامات و رقوم ثبت نمايند . پس به اين لحاظ حروف جمل ابجدى را كه بقول بيرونى در كتاب التفهيم ( ص 52 ط 1 ) : ميان اهل كتاب پيش از عرب آشكاره تر بوده است اختيار نموده اند و ترتيب عدد به حروف جمل ابجدى كرده اند . و چون اصول اعداد چهار است كه عبارت اند از : آحاد و عشرات و مئات و الوف و از اين چهار اصل سه تا متناهى الوضع است چنانكه آحاد در نه تمام مى شود و عشرات در نود تمام است و مئات در نهصد و اصل چهارم نامتناهى است پس به اين ملاحظه اين بيست و هشت حرف را به اين ترتيب وضع نموده اند كه نه حرف اولى را كه از الف باشد تا ط براى آحاد وضع
لطفا منتظر باشید ...
