لطفا منتظر باشید ...
درس 67 : در پيرامون تعديل النهار
چنان كه گفته ايم هرگاه مباحث گذشته از درس 63 تا اين درس درست ادراك شده باشد وجوه ديگر مسائل مطالع مغارب خواه در آفاق شمالى و خواه در آفاق جنوبى بخوبى معلوم خواهد بود و تصوير و ترسيم اشكال آن بر سطح مستوى يا بر سطح كره آسان مى باشد جز اينكه براى ورزش فكرى و زيادت فائدت به بقيت عبارت شاهمير التفات بفرماييد : ([ و همچنين در جانب مغرب چون دائره ميلى ديگر فرض نمايند كه بر مغرب كوكب يا جزء گذرد هر آينه مثلثى بزرگ حادث شود بدستور سابق كه يك ضلعش قوس بروج باشد كه ميان اول حمل و نصف ثور است و يكى قوس از معدل كه مغارب اوست در بلد مفروض و ليكن قاعده وى سعه مغرب آن جزو باشد و تمامى اين مثلث تحت الافق بود چه هرگاه كه ثور بر افق مغرب باشد هر آينه از اول حمل تا آنجا غارب خواهد بود و همچنين مغارب آن . و اين مثلث مخفى در اين طرف بواسطه قوس ميل بدو مثلث تحت الأفق منقسم شود و چنانچه معلوم شد آنچه از معدل ميان دائره ميل و افق واقع شود تفاوت ميان مغارب استوائى و بلد مفروض باشد و مجموع اين قوس و قوس اول كه در مطالع اعتبار نموده شد تفاوت مطالع و مغارب بلد مفروض بر خط استواء باشد و در جانب قطب ظاهر مثلثين صغيرين كه قوس تعديل النهار ضلع ايشانست هر دو تحت الأرض باشند .و مجموع اين قوسين تعديل النهار باشد بر وفق اعتبار قوم چه اگر مجموع آنرا بر مطالع و مغارب استوائى افزايند مطالع و مغارب بلد حاصل شود و اگر از مطالع و مغارب بلد نقصان نمايند مطالع و مغارب استوائى معلوم گردد . و چون اين فرض در بروج جنوبى مثل نصف عقرب نمايند هر آينه برعكس اين باشد با آنكه در جانب مشرق هر دو مثلث فوق الافق باشند و در جانب مغرب كوچك فوق الافق و بزرگ تحت الافق باشد چه دائره ميل اول بمعدل رسد و بعد از آن تقاطع با مدار در افق نمايد . و چون تفاوت نهاريه اين قوس منقحا معلوم نمى گردد از اينجهت بعضى از محققان بموجبى كه مصنف ( يعنى قوشچى ) گفت جهت سهولت تخيل قوسين را از مدار كوكب باجزاء اعتبار كنند و يك دائره ميل فرض نمايند كه با معدل در نقطه مشرق و مغرب تقاطع كند و هر آينه با مدار نصف ثور در مثال مذكور كه در جانب قطب ظاهر است در طرفين مشرق و مغرب فوق الأرض تقاطع نمايند چه اول بمدار رسد و بعد
