در درس پيش دانسته ايم كه عرض كوكب فاصله او از فلك بروج يعنى منطقة البروج است پس اگر كوكبى بر نفس دائره بروج بود وى را عرض نبود چنانكه اگر كوكب بر نفس دائره معدل النهار بود وى را بعد نبود . و چنان كه در درس پنجم دانسته شد خورشيد هميشه در سطح دائره بروج است و هيچگاه مدار او از مدار فلك بروج اعنى منطقة البروج خارج نمى شود كه بدين سبب دائره بروج را دائره شمسيه ناميده اند نتيجه اين كه شمس را هيچگاه عرض نبود . پس از دروس گذشته دانسته شده است كه : اگر كوكب بر نفس معدل النهار بود آن را بعد نبود و اگر بر نفس منطقة البروج بود آن را عرض نبود . و اگر بر يكى از دو نقطه اعتدال بود او را نه بعد بود و نه عرض . و اگر بر يكى از دو نقطه منقلب بود بعد او به قدر ميل كلى بود . و اگر بر يكى از دو نقطه نظيره انقلاب بود عرض او به قدر ميل كلى بود . و اگر بر قطب معدل بود بعد او ربع دور بود . و اگر بر قطب منطقه بود عرض او ربع دور بود . و نهايت بعد شمس از معدل النهار در دو نقطه منقلب صيفى و شتوى بود و به عبارت ديگر : نهايت بعد شمس به قدر ميل كلى خواهد بود . و چون به اعتدالين آيد بر سطح معدل النهار بود بى بعد .
تبصره
گمان نرود كه چون ميل اول اجزاى منطقة البروج از معدل النهار بدست آمد ديگر چه نياز به تحصيل ميل ثانى چه اين كه بعد مسافتى از مبدأى تا منتهايى معلوم شده است بعد عكس آن همانست كه بعد اصل بوده است ؟ رفع گمان اين كه : اين سؤال در دو نقطه منقلب و نظيره آنها صادق است زيرا كه دوائر ميل و عرض و ماره به اقطاب اربعه متحد مى شوند و با معدل النهار و منطقة البروج بر زواياى قائمه تقاطع مى كنند و ميل كلى همان ميل اول و ثانى خواهد بود و نيز اگر دو دائره موازى با يكديگر باشند ابعاد همه اجزاى آنها نسبت به يكديگر به يك اندازه خواهند بود هر چند دو عظيمه متوازى بر كره متصور نميشود اما دائره معدل النهار و منطقة البروج دو عظيمه متقاطع اند و دائره ميل و عرض بر هر جزوى از اجزاى ديگر منطقه البروج بگذرند دائره عرض با آنها بر زواياى قائمه تقاطع مى كند و دائره ميل به حاده و منفرجه كه دو حاده متقابل برأس و دو منفرجه متقابل برأس خواهد بود چنانكه دو دائره عرض و ميل با يكديگر . فرض كنيم اح معدل النهار بر قطب ه . و ا ر منطقة البروج بر قطب و . و حـ نقطه مفروض از اجزاى منطقة البروج . و ر راس السرطان يعنى منقلب صيفى . وح نظيره آن بر معدل . پس وح دائره ماره به اقطاب اربعه خواهد بود بر قطب ا
لطفا منتظر باشید ...
