درس 43 : طول بلاد و مبدأ طول - دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

و انگليس از گرينويچ كه موضع رصد آنها است و سه ميل مسافت اوست تا لندن و اهالى نمسه از ويانه و اهل روم از قاوس و پروس از برلين و روس از سنت پطرس بورغ و هر دولتى كه اهالى وى را صنعت نقشه كشى يا علم رصد بندى باشد از رصدگاه دارالملك آن مملكت اعتبار نمايند . و در قانون ناصرى فرموده است([ : چون در زمان قديم منتهاى عمارت را در سمت مغرب تا جزائر خالدات مى دانستند الى قوله : لكن در عصر ما هر دولتى جداگانه مخصوص خود مبدأ طولى اعتبار كند و آن را نصف النهارى مى گيرند كه بر ( كه بر بزرگتر كذا كه بر بزرگتر ظ ) رصد خانه مملكت خود مرور كند جز دولت ايران و آلمانى كه هنوز بعادت قديم جزائر خالدات را مبدا طول سازند چنانكه در مملكت فرانسه نصف النهار رصدخانه پاريس را مبدأ گرفته اند و در دولت انليس گاه نصف النهار كليساى سن پترو را كه در لندن است مبدا طول گيرند و گاه نصف النهار رصدخانه گرينويج را كه در قرب لندن است و طول غربى آن از پاريس 2 درجه 20 دقيقه 24 ثانيه است و دولت روس نصف النهار رصدخانه پولكوا را كه در قرب سن پطرزيورق است . و اگر چه تحويل و تبديل طولهاى مختلفة المبادى به يكديگر بسيار سهل است و ليكن اولى آن بود كه جميع دول به اتفاق يك نصف النهار اصلى اختيار كنند .

درس 43 : طول بلاد و مبدأ طول

سخن در تعريف طول بلد و مبدأ طول بود . بسيارى از صاحبان ارصاد مرصد خود را مبدأ طول بلاد كشور خود بلكه مبدا طول مطلق آفاق گرفته اند و چنان كه دانسته اى در نتيجه هيچ خللى روى نمى آورد يعنى اختلاف مبادى سبب اختلاف تفاوت اطوال بلاد نمى گردد چه اين كه آفاق و بلاد ارض بر جاى خوداند از قرارداد اعتبارى مبدأ طول نسبت فواصل آنها با يكديگر دگرگون نمى شود هر چند به تعبير ياد شده قانون ناصرى در درس پيش([ : اولى آن بود كه جميع دول به اتفاق يك نصف النهار اصلى اختيار كنند])وجه اولويت همانست كه در درس چهلم گفته ايم : هم ارضيات بر وفق سماويات خواهد بود و هم اين كه وحدت نسق را در تسهيل محاسبه و عدم اضطراب محاسب دخلى بسزا است . بدان كه طول بلد چه در نزد قدماء و چه در نزد متاخرين از نصف دور يعنى صد و هشتاد درجه بيشتر نمى شود . اما بنابر قرارداد قدماء در ارصاد حوادث فلكى مانند