درس 73 : تحصيل خط زوال از دائره هنديه - دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی - نسخه متنی

حسن حسن زاده آملی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

افق شرقى باشد آن را قوس النهار خوانند و آن مقدار روز بود و باقى از مقدار شبانروز يعنى قوسى از معدل النهار كه مبدأ آن نقطه اى باشد كه وقت رسيدن آفتاب بافق غربى بر افق شرقى باشد مقدار شب بود و آن قوس الليل باشد . و در عرف شبانروزى بيست و چهار ساعت است اما ساعات را دو اعتبار است :

اعتبار اول آنكه مقدار شبانروز را بر بيست و چهار قسمت كنند هر يكى را از آن ساعتى خوانند و باين اعتبار ساعات روز و شب متساوى باشند مقدار هر ساعت از معدل النهار پانزده درجه و دو دقيقه و كسرى باشد و اين ساعات را ساعات مستوى گويند . و اعتبار دوم آنكه قوس النهار را بدوازده قسم كنند هر قسمى را ساعتى گويند و قوس الليل را بدوازده قسم كنند و هر قسمى را ساعتى گويند و اجزاء ساعات روز غير اجزاء ساعات شب باشد و مجموع اجزاء ساعتى از روز و ساعتى از شب مساوى اجزاء دو ساعت مستوى باشد و اين ساعات را ساعات معوج و زمانى خوانند . و درازى و كوتاهى روز و شب در زيادت و نقصان عدد ساعات مستوى باشد نه در اجزاء وى و در اجزاء ساعات زمانى باشد نه در عدد وى .

و مبدأ روز در عرف منجمان وقت طلوع آفتاب باشد و در عرف اهل شرع وقت طلوع صبح صادق . و مبدأ شب در عرف منجمان وقت غروب آفتاب و در عرف اهل شرع وقت گذشتن آفتاب از افق غربى . و مبدأ شبانروز را اهل حساب از وقت رسيدن آفتاب بنصف النهار گيرند و مغاربه و اهل اين اقاليم از نيم روز و مشارقه از نيم شب و ديگران از وقت رسيدن آفتاب بافق اصحاب شرايع از اول شب و ديگران از اول روز هر كسى بحسب غرضى ديگر و الله اعلم]). اين بود عبارت خواجه طوسى از زبده در اين باب . ناگفته نماند كه مباحثى عاليتر و شريفتر در پيرامون بسيارى از مسائلى كه از آغاز اين دروس تاكنون خوانده ايم در پيش داريم از آنجمله اين كه استخراج يك يك آنها را با برهان هندسى جيب و ظل و فروع آنها خواهيم دانست . نگارنده زيج بهادرى را يكدوره شرح بفارسى كرده است كه بايد در اين دروس بتدريج گفته آيد . اينك بر سر آنيم كه با دائره هنديه و پاره اى از مسائل ظل آشنا شويم كه درس بعد را بدان آغاز مى كنيم .

درس 73 : تحصيل خط زوال از دائره هنديه

نگارنده رساله اى بنام سى فصل در تعيين خط زوال و خط مشرق و مغرب اعتدال و تحصيل سمت قبله آفاق از طريق دائره هنديه تصنيف كرده است كه چند كرت بچاپ رسيده است

/ 526