درس پيش در تحديد ربع مسكون سخن گفته است . در اثناى بحث از قبة الارض و دائره نصف النهار و دائره افق آن اشارتى رفته است . اين درس را در بيان قبه الارض و تحديد ربع مسكون به توضيح بيشتر مى پردازيم .چغمينى در آغاز باب نخستين مقالت دومين رساله([ : الملخص فى الهية])گويد : ( چغمين از قراى خوارزم است محمد بن محمود چغمينى مؤلف ملخص است . بر آن چند شرح نوشته اند از آن جمله شرح قاضى زاده رومى است كه از كتب درسى دوره دوم اين رشته در حوزه هاى علمى ما متداول بوده است و بر آن تعليقات بسيار نوشته اند .و همين چغمينى مؤلف قانونچه در طب است كه اولين كتاب درسى اين فن در مدارس علمى ما بوده است . و محمد اكبر عرف محمد ارزانى شرحى بسيار مرغوب به فارسى به نام مفرح قلوب بر آن نوشته است . قانونچه در ازاى قانون شيخ رئيس نام گذارى شده است چنانكه قاآنى به احترام از گلستان سعدى كه در ديباچه آن گفته است([ : دفتر از گفته هاى پريشان بشويم و من بعد پريشان نگويم ])منشئات خود را پريشان خوانده است . و ديگرى مهمل گلستان به ملستان نوشته است . و شايد مرادش همان مل مستعمل باشد كه فراوان خورند مستانا . و ديگرى در ازاى گلستان نوشته هايش را خارستان خوانده است . و جامى بهارستان نوشته است كه به گلستان نظر دارد . ملا حاجى باباى قزوينى در ازاى كشكول استادش شيخ بهائى مجموعه خود را مشكول مهمل كشكول ناميده است . و اين كمترين را مجموعه اى به نام كشيكل مصغر كشكول است . ) ([ الارض كرية الشكل و يفرض عليها ثلاث دوائر : احديها فى سطح معدل النهار و هى خط الاستواء و الثانية فى سطح افق الاستواء . و الثالثه فى سطح دائره نصف النهار فى منتصف المعمورة بخط الاستواء .فالاولى تقطع الارض بنصفين : جنوبى و شمالى . والثانية تنصف كلا من نصفيها فيصير ارباعا . والمعمور منها أحد الربعين الشماليين على ما يرى فيه من الجبال و الصحارى و المروج و البحار و نحوها من المواضع الخربة وسائر الارباع خراب . والدائرة الثالثة تقطع المعمور بنصفين : غربى و شرقى . و نقطة التقاطع بين الاولى و الثالثة تسمى قبة الارض . و عرض المعمور سو درجة و ابتداؤه من خط الاستواء الا أن بطليموس بعد ما صنف المجسطى زعم أنه وجد وراء خط الاستواء فى اطراف الزنج والحبشة عمارة الى بعد يؤله فيكون عرض العمارة على زعمه هذا فب كه و طول العمارة قف واعتبر ابتدائه من المغرب الا أن بعضهم ياخذه من ساحل البحر المحيط الغربى و بعضهم من جزائر و اغلة فى هذا البحر بعدها عن ساحله ى]).ترجمه : زمين به شكل كره است . و بر آن سه دائره عظيمه فرض مى شود كه يكى در سطح معدل النهار به نام خط استواء است
لطفا منتظر باشید ...
