لطفا منتظر باشید ...
درس 77 : ترسيم صورت دائره هنديه و بيان آن
فرض كنيم در شكل 79 ( ش 79 ) دائره - اب ح د - دائره اى در سطح مستوى موزون موازى افق به اوصافى كه گفته ايم بر مركز - ه - رسم كرده ايم . و - ه و - مقياس مخروط به شرائطى كه وصف كرده ايم . و سايه شاخص را در نصف اول روز يعنى قبل از ظهر مترصد بوديم تا از امتداد آن كم كم كاسته شد و در نقطه - ر - مماس با محيط دائره شد پس بر منتصف ظل در آن نقطه علامتى گذاشته ايم . سپس ظل رو به انتقاص رفته تا وارد دائره شد و به نهايت كوتاهى رسيد و به سوى مشرق ميل كرد و رو به ازدياد نمود كه شمس از دائره نصف النهار گذشته بسوى مغرب شد پس امتداد ظل آنا فانا زياد شده است تا در نقطه - ح - مماس به محيط همان دائره شده است . ( شكل شماره 79 )ارتفاع شمس از دو طرف دائره نصف النهار در وقت رسيدن رأس ظل به هر يك از دو نقطه مدخل ظل و مخرج ظل به يك اندازه است و دائره نصف النهار در ميان آن دو نقطه و آن دو دائره ارتفاع است پس بين آن دو نقطه را به خط - رح - وصل كرده ايم كه وتر هر يك از دو قوس - ردح - رب ح - شده است . پس اين وتر - رح - را يا قوس - ردح - را يا قوس مقابل آن - رب ح - را يا زاويه - ره ح - را تنصيف كرديم و از مركز - ه - از منتصف هر يك از آنها خط - ب د - وصل كرده ايم كه خط نصف النهار است . سپس از مركز دائره خط - اه ح - كه قطر ديگر دائره مى شود بر آن عمود كرديم كه خط مشرق و مغرب اعتدال است و آن را خط اول السموت نيز گويند . و نقطه - ب - جنوب و نقطه - د - شمال و نقطه - ا - مشرق و نقطه - ح - مغرب است .
