شاخص پهن دوم را كه در درس گذشته ( 95 ) شناسانده ايم ناچار بايد آن را به اسمى نام ببريم . در كتب فن نامى خاص بر آن نگذاشته اند بلكه مانند اين دروس متعرض بدان نشده اند . ما آن را در مقابل([ شاخص مخروطى])به نام([ شاخص صفيحى])ياد مى كنيم ان شاءالله اين نام نامى خجسته و اسم سامى شايسته بر قد و بالاى دلاراى او گرامى و ميمون و مبارك بادا .
تبصره
هرگاه شاخص صفيحى در سطح دائره نصف النهار بوده باشد و به عبارت اخرى بر امتداد خط نصف النهار نصب شود زوال ظل سطح غربى آن در همه آفاق علامت رسيدن مركز جرم شمس به حلقه نصف النهار است در اين وقت سايه خود صفيحه نيز در مطلق آفاق بر خط نصف النهار خواهد بود . مثلا در شكل 91 ظل صفيحه خط - د ه - خواهد بود كه - د ه - خود خط نصف النهار است . شگفت اين كه در همه كتب فقهى كه متعرض دائره هنديه شده اند فقط همان شاخص مخروطى را نام برده اند و در هيچ يك از كتب فقهى نديده ام كه اين قسم شاخص صفيحى را نام برده باشند و زوال ظل را بدان نحو كه گفته ايم در مطلق آفاق - اعنى چه آفاقى كه آفتاب در وقت رسيدنش به فلك نصف النهار به سمت رأس برسد و يا نرسد كه در جهت شمال و جنوب سمت الرأس باشد - علامت اول ظهر شناسائى كرده باشند با اين كه اول كسى كه شاخص صفيحى را براى تعيين ظهر بكار بسته است حضرت خاتم انبياء محمد مصطفى صلى الله عليه و آله و سلم بوده است .چند سطرى از رساله([ تعيين سمت قبله مدينه])را كه رساله ششم يازده رساله فارسى مطبوع است نقل مى كنيم :يكى از امورى كه پس از تعيين قبله مدينه به اعجاز رسول الله - صلى الله عليه و آله و سلم - ذكر آن اهميت بسزا دارد تعيين زوال ظهر به دستور آن حضرت است . براى تعيين خط نصف النهار راههاى گوناگون با إعمالقواعد هيوى و هندسى و آلات رصدى است كه اكنون به يك راه آن با بكار بردن دائره هنديه آشنا شده ايم . اما رسول اكرم ( ص ) در مدينه مسجد ساخت اعنى بناى ديوار مسجد پيغمبر به دستور آن حضرت بود كه ديوار طرف غرب را درست محاذى دائره نصف النهار يعنى در سطح آن بناء نهاد و به مردم تفهيم كرد تا زوال ظهر را بدان نحو كه تقرير كرده ايم از روى آن تشخيص دهند . جناب استاد علامه ذوالفنون آية الله العظمى شعرانى روحى فداه در كتاب راه سعادت در اين موضوع فرموده است : ([ ديگر از معجزات حضرت پيغمبر - صلى الله عليه و آله و سلم - آنست كه در مدينه مسجد ساخت و محراب آن را به جانب كعبه كرد و درست آمد بى آن كه وسائل نجومى بكار برد . و نيز اوقات نماز را روى سايه ديوار مسجد بطرز بديعى معين فرموده است كه بعد
لطفا منتظر باشید ...
