از دوائر عظام دائره عرض است . مقصود از اين دائره معرفت ابعاد نقاط مفروضه بر فلك است از دائره بروج خواه آن نقاط مركز كوكبى از سيارات و ثوابت بود و خواه جز آن چه اينكه در اين عمل دائره بروج را مبدأ قرار داده ايم . و به اين دائره بعد اجزاى معدل النهار از منطقة البروج معلوم مى گردد چنانكه از دائره ميل بعد اجزاى منطقه البروج از معدل النهار به بيانى كه در درس دهم گفته آمد . پس در تعريف آن گوييم : دائره عرض عظيمه ايست كه به جزوى معين از اجزاى دائره بروج و به مركز كوكبى از ثوابت و سيار و يا به نقطه مفروضه اى بر فلك و به دو قطب فلك البروج بگذرد . قوسى از اين دائره كه ميان جزوى از اجزاى فلك البروج و جزوى از اجزاى معدل النهار افتد كه قطب فلك بروج و معدل در ميان نباشد يعنى از جانب اقرب بوده باشد و يا قوسى اقرب از آن نبود آن قوس را كه از اين دائره در ميانشان افتد ميل ثانى آن جزء فلك البروج از معدل النهار گويند . و در واقع ميل و بعد جزء معدل النهار از منطقة البروج است و لكن چون معدل اصلى ثابت و مستقيم است از اين جهت ميل اول و ثانى را به اجزاى منطقة البروج از معدل اعتبار كنند . و اقصر قوسى از اين عظيمه كه ميان مركز كوكب و يا نقطه مفروض از فلك و ميان منطقة البروج افتد آن را عرض كوكب و عرض آن نقطه گويند . و تمام اين قوس عرض قوسى باشد از دائره عرض كه ميان مركز كوكب و يا نقطه مفروضه و قطب فلك البروج واقع شود از جانب اقرب .
لطفا منتظر باشید ...
