درس 36 : تحصيل عرض بلد - دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی - نسخه متنی

حسن حسن زاده آملی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

المطبوع بالهند و هو المعروف ببهادر خانى و الرصد الطغيانى كما ذكره الميرزا احمد المنجم الرشتى النجفى . رصده و الفه 1250 بأمر بهادر خان احتشام الدولة مبارز الملك راجه خان . راقم گويد كه 1250 تاريخ پايان طبع جامع بهادرى است كه در آغاز آن مرحوم ملا غلامحسين جونپورى بقلم خود تنصيص فرموده است نه چنانكه درج 12 دريعه آمده است . و ديگر اين كه آنجناب در زيج بهادرى جامع بهادرى را نام برده است : بارى در آغاز آن كه نقل كرده ايم و بار ديگر در فصل سوم باب دوم مقاله چهارم زيج بهادرى ( ص 408 ط 1 ) كه فرموده است : ([ وسائر تعديلات جزئيه را مطابق شكل بيضوى چنانچه در انكشاف دوم حرز سيوم خزينه پنجم از كتاب جامع بهادرخانى ذكر كرده ايم استخراج كرده در جدول ثبت كرديم]). اما در خاطر ندارم كه در جائى از زيج بهادرى يا جامع بهادرى منظار الرصد را نام برده باشد حتى در حرز دوم خزينه پنجم جامع بهادرى كه در آلات رصدى و طريق رصد و معرفت مقادير قسى است از آن اسم نبرده است . و اين كمترين فقط به همان دو اثر نفيس زيج و جامع آنجناب بهره مند است . و برخى از آلات رصدى را كه در كتب فن بدست آورده است در نكته 667 هزار و يك نكته گرد آورده است لعل الله يحدث بعد ذلك امرا .

درس 36 : تحصيل عرض بلد

اين درس در بيان عبارت نقل شده از زيج بهادرى در درس پيش دريافتن عرض بلد است : قوله([ : پس اگر بلد ذات ظل واحد]). . . مراد از اعظم ترين ارتفاعات اعظم ترين ارتفاعات آفتاب است و همچنين مراد از اصغرترين ارتفاعات چنانكه در ديگر زيجات چون زيج الغ بيكى و زيج محمدشاهى و غيرهما بدان تصريح شده است بدين عبارت : ([ پس اگر بلد ذات ظل واحد باشد ميل كلى را بر اصغر ارتفاعات آفتاب افزاييم يا از اعظم ارتفاعات بكاهيم تمام عرض بلد حاصل شود]). از درس 32 تا 35 دانسته ايم كه قسم سوم و چهارم از اقسام آفاق هفتگانه كه عرض آن برابر ميل كلى و عرض اين بيشتر از آن و كمتر از تمام آنست آفاق ذات ظل واحداند . و دانستى كه تحصيل قوس غايت ارتفاع و انحطاط كوكب را بايد به لحاظ موافات مركز جرم آن با فلك نصف النهار كه همان حلقه نصف النهار و دائره نصف النهار است اعتبار كرد . حال گوييم كه مراد از اعظم ترين ارتفاعات آفتاب غايت ارتفاع او در وقتى كه در منقلب جانب قطب ظاهر از معدل النهار است مى باشد و از اصغرترين ارتفاعات آن غايت ارتفاع اوست در وقتى كه در منقلب جانب قطب خفى از معدل بود . و اين امور به خوبى دانسته شده است كه : الف قوسى از نصف النهار كه ما بين سمت الراس و معدل النهار از جانبى كه اقرب از آن نبود عرض بلد است . ب قوسى هم از نصف النهار كه ما بين معدل النهار و افق

/ 526