لطفا منتظر باشید ...
درس 49 : قبة الارض و دحول الارض
اين درس دنباله درس قبل است :تبصره
در تعدد ليالى قدر زمانى و توحد و جمعى ليلة القدر دهرى و سرمدى در كتاب انسان و قرآن تحقيق و تنقيب در حد كفايت كرده ايم كه نيازى به تكرار آن در اينكتاب نيست . ( ص 185 220 ط 1 ) ديگر از غرائب متفرع بر كرويت ارض اين كه هر گاه دو ظرف به يك اندازه يكى به مركز زمين نزديكتر باشد و ديگرى از آن دورتر مثلا يكى در قعر چاه و ديگرى در فوق مناره باشد آن كه به مركز نزديكتر است آب در او بيشتر مى گنجد نسبت به آنى كه دورتر است . و يا به تعبير ديگر يك ظرف كه بمركز نزديكتر باشد بيشتر آب مى گيرد هر گاه همان ظرف از مركز زمين دورتر باشد . سرش اين است كه هر مقدار آب مثلا در هر كجاى زمين واقف باشد سطح ظاهر آن قطعه اى از سطح كره اى است كه مركز آن مركز زمين است و سطح كره هر چند به مركز نزديكتر باشد انحداب آن بيشتر است و بر اثر ازدياد انحداب آب بيشتر را قبول مى كند چنانكه در صورت بعد از مركز انحداب آن كمتر است لاجرم آب كمتر را مى پذيرد . در بيان رياضى هندسى آن گوييم : نخست بايد به تعريف قطعه دائره و سهم و وتر وشكل هلالى آشنا بوده باشيم .اما تعريف وتر در درس دوم گفته آمده كه : هر خط مستقيم كه دائره را به دو پاره كند آن را وتر گويند كه وتر هر دو پاره قوس محيط است . و چون دائره به وتر به دو پاره شده است هر پاره را قطعه دائره گويند كه شكلى است كه از دو خط يكى مستدير و يكى مستقيم صورت گرفته است و اين وتر قاعده آن شكل است بدين صورت ( ش 21 ) هيچگاه از دو خط مستقيم شكل صورت نمى گيرد اما از يك مستقيم و يك مستدير شكل تحقق مى يابد . و شكل در صدر مقاله نخستين اصول اقليدس تعريف شده است كه([ : الشكل ما احاطه به حدا و حدود]). حد مثل كره و دائره و حدود مثل مخروط و مثلث و قطعه دائره و غيرها . شكل مذكور ( ش 21 ) قطعه دائاست كه آن را دو خط احاطه كرده است يكى خط مستقيم وتر كه ا ح است و ديگرى قوس ا ب ح كه برخى از محيط دائره است . در صدر ثالثه اصول در تعريف قطعه دائره گويد : ([ قطعة الدائرة شكل يحيط به خط هو قاعدتها و قوس ما هى بعض المحيط]). پس اگر وترى كه دائره را به دو پاره مى كند از مركز آن بگذرد آن دائره به دو قطعه متساوى قسمت مى شود مانند اين شكل ( ش 22 ) كه دو قطب ا ب ح ا د ح باهم برابرند و گرنه دو قطعه يكى قطعه صغرى خواهد بود و يكى قطعه كبرى چون اين شكل ( ش 22 ) كه - ا ب ح - قطعه صغرى است و ا د ح قطعه كبرى .
