خرقى كيست ؟ - دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

مى شود تا به ربع دور مى رسد . پس نقطه اى از منطقة البروج مثلا آخر حمل در عرض شمالى كه از افق مشرق طلوع مى كند در عروض ديگر شمالى بيش از آن بتدريج درجات بعد از حمل بتوالى از افق طلوع مى كند كه قوس سعه مشرق نيز بتدريج فزونى مى يابد و مدار يومى كوكب بيشتر مى گردد . مثلا در ش 67 ا ب معدل النهار بر قطب ح و د ب منطقة البروج بر قطب ه و ب نقطه اعتدال و ح ب دائره ميل و هر يك از د اح ط و ر از آفاق مائله و ب ر مطالع قوس ب و و ب ط مطالع قوس ب ح و ب ا مطالع قوس ب د . اعتراض بيرجندى بر خرقى اعنى صاحب تبصره اين است كه تعريف شما مطالع را كه قوسى است محصور ميان دائره افق و دائره ميلى كه باول آن قوس گذرد بر هر يك از قوسهاى ب ر ب ط ب ا صادق است كه مطالع قوس ب و بوده باشند پس لازم آيد كه قوسهاى مطالع ياد شده به يك مقدار بوده باشند و اين نادرست است . پس از آن بيرجندى گفته است([ : با اين كه چنين نيست چنانكه استقراء جداول مطالع بروج بدان شاهد است])اين مطلب همانست كه در همين درس پيشترك نقل كرده ايم كه مثلا در زيج بهادرى از ص 231 تا ص 364 مطالع آفاق مائله را بعرض يك يك درجه تا عرض سو لح قه كه تمام ميل كلى است . بتفصيل آورده است و حتى مطالع دو عرض قريب بهم با يكديگر مساوى نيستند .

خرقى كيست ؟

چلبى در كشف الظنون گويد : التبصرة فى علم الهيئة للامام شمس الدين ابى بكر محمد بن احمد بن ابى بشر المروزى المعروف بالخرقى بكسر المعجمة و فتح المهملة و بعدها قاف منسوب الى خرق قريه من قرى مرو المتوفى بها سنة ثلاث و ثلاثين و خمسمائة . و هو من الكتب المتوسطه فيه لخصه من كتابه المسمى بمنتهى الادراك اوله : الحمد لله حق حمده الخ الفه لابى الحسين على بن نصير الدين الوزير ذكر فيه انه اقتدى بابن الهيثم فى تقسيم الافلاك بالاكر المجسمة دون الاقتصار على الدوائر المتوهمة كما هو أب اكثر المتقدمين و قسمه قسمين : قسم فى الافلاك و قسم فى الارض و ذكر فى الاول اثنين و عشرين بابا و فى الثانى اربعة عشر باب ثم شرحه احمد بن عثمان بن صبيح المتوفى سنة اربع و اربعين و ستمائة . ( ج 1 ط 1 ستون 338 ) در انتساب خرقى به خرق چنانكه چلبى گفته است بايد تحقيق آن چنان باشد كه ياقوت در معجم البلدان آورده است : خرق بالتحريك و يقال خره بلفظ المعجم قرية كبيرة عامرة شجيرة بمرو