كلامى با جناب عالم جليل سردار كابلى رضوان الله عليه - دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی - نسخه متنی

حسن حسن زاده آملی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

كلامى با جناب عالم جليل سردار كابلى رضوان الله عليه

روحانى بزرگ حيدر قلى بن نور محمد معروف به سردار كابلى از مفاخر و ذخائر علمى عصر ما بوده است و محاسن و محامد وى بسيار است در رياضيات عاليه عالمى متضلع و در هيأت و نجوم كاملى متبحر بود در استخراج از زيجات خريت در صناعت بود . زيج بهادرى محلى به حواشى و تعليقات استادانه ماهرانه به دستخط مباركش در تصرف راقم است كه بر حدت فهم و تبحر او و كثرت تمرن و تدرب او در فن برهان قاطع است . رساله بسيار گرانقدر و ارزشمند([ تحفة الأجلة في معرفة القبلة])به عربى و فارسى يكى از آثار وجودى او است كه بر علو مقام علمى او حجتى بالغ است . نگارنده احدى از علماى عصر خود را در تسلط و احاطه به علم فلك و رياضيات عاليه به پايه استادش جناب علامه ذوالفنون حاج ميرزا ابوالحسن شعرانى و جناب سردار كابلى نمى شناسد رضوان الله عليهما . اين كمترين يكدوره تحفه را به دقت مطالعه كرده است و از بد و تا ختم آن تعليقات و حواشى دارد اكنون سخن ما با آن جناب اين است كه در فصل پانزدهم تحفه در تحصيل سمت قبله آفاق شمالى كه با مكه در عرض مساوى اند فرمود :

اگر عرض بلد مساوى عرض مكه مكرمه باشد سابقا اشارت كرديم كه طريقه دائره هنديه و سلك بسيط و سلك عرض اوسط و سلك مركاتور در آنجا جارى نمى شوند بلكه جهت قبله در اين صورت فقط نقطه مشرق يا مغرب باشد چنانچه ابرخس و ابن اعلم و كوشيار و مرحوم شيخ حسين والد شيخ بهائى قدس سرهما از قدماء و متأخرين اين عصر بر اين رأى باشند و دانستى كه محققين از منجمين اسلام اين رأى را تزييف نموده اند و خطا دانسته اند بدليلى كه سابقا ذكر شد . و شايد مراد اين جماعت اين باشد كه چون هر دو بلد بر يك دائره صغيره از دوائر عرضيه موازيه با خط استواء واقع اند اقرب خطوط واصله ميان آن دو بلد همين خط دائره است و جهت قبله نقطه مشرق يا مغرب خواهد بود . اين بود عبارت مرحوم سردار كه از تحفه فارسى او نقل كرده ايم . و در تحفه عربى فرمود : ([ اقول : يمكن أن يكون مراد من ذهب إلى أن القبلة في هذا الفرض ( أى في ما كان البلد مساويا لمكة عرضا وجهة ) نقطة المشرق او المغرب . أن مكة المكرمة و البلد المفروض تحت دائرة واحدة من الدوائر العرضية المتوازية لخط الاستواء كما هو المشاهد في الكرة المصطنعة الأرضية و لا شك أن القبلة حينئذ اما نقطة المغرب ان زاد طول البلد أو نقطة المشرق إن نقص])انتهى . كلام ما اين است كه شك نيست هرگاه بلد و مكه در جهت و عرض متحد باشند در سطح يك مدار از مدارات يومى موازى با معدل النهار قرار مى گيرند و بعد مدار از معدل النهار به قدر عرض بلد است كه قوسى از دائره عظيمه نصف النهار بلد است بين سمت رأس بلد و معدل النهار از جانب اقرب . مدارات يومى چون بر سطح كره ارض تصوير شوند و يا بر روى كره مصنوعه ارضى ترسيم گردند

/ 526