چون كره بر نفس خود حركت كند و يا فرض حركت آن شود هر نقطه اى كه بر محيط آن فرض شود بدين حركت استدارى كه اوضاع آن نسبت به جز او مبدل مى گردد بعد از تمامى دوره دائره اى تامه رسم كند مگر دو نقطه متقابل كه دو قطب كره و دو قطب حركت اند . و خطى مستقيم كه واصل ميان دو قطب است قطرى است كه آن را محور گويند و آن نيز ساكن است كه كره بر آن مى گردد . و قطر آن خط مستقيم است كه بمركز دائره يا كره بگذرد . و هر دو نقطه متقابل دو طرف قطرى از اقطار كره را دو نقطه متقاطر گويند پس دو قطب حركت و يا دو قطب كره دو نقطه متقاطر خواهند بود . و آن دوائر مرتسمه از نقاط مفروضه را مدارات آن نقاط گويند . و از آنها به نحو اطلاق تعبير به مدارات مى كنند . و دو قطب كره را در دو قطب هر يك از اين مدارات مى گويند .و اين دوائر يا با يكديگر متحد باشند و يا متوازى . و دو خط متوازى خواه مستدير و خواه مستقيم آن باشند كه بعد ميان آن دو به يك اندازه باشد . يعنى هر نقطه اى كه بر يكى از آن دو فرض كنند بعد همه از آن خط ديگر برابر باشد . از اين دوائر فقط يك دائره عظيمه است كه بر مركز كره مى گذرد و بعد او از قطبين مساوى است و آن را منطقه كره گويند بدين نظر كه منطقه كمربند است و آن دائره بر ميان كره گذرد . و دوائر ديگر را صغيره گويند .
درس 2 : تقسيم دائره
محيط دائره را خواه عظيمه و خواه صغيره به 360 قسم متساوى قسمت كنند و هر قسم را جزء و درجه خوانند و نيز هر درجه را به 60 قسم متساوى قسمت كنند و هر قسم را دقيقه گويند . و هر دقيقه را به 60 قسم متساوى و هر قسم را ثانيه گويند . و هكذا هر ثانيه را به 60 ثالثه و ثالثه را به 60 رابعه و رابعه را به 60 خامسه تا بدان قدر كه حاجت افتد . هر خط مستقيم كه دائره را به دو پاره كند آن را وتر گويند . و هر پاره دائره را قوس گويند . و هر گاه وتر به مركز دائره بگذرد قطرى از اقطار دائره بود . مقدار درجات و دقائق و ديگر
لطفا منتظر باشید ...
