لطفا منتظر باشید ...
درس 58 : حركت و سكون ارض
مطلب ديگر كه دانستن آن نيز در فن هيئت لازم است حركت و سكون ارض است . در آن اختلاف دارند كه آيا پديد آمدن شب و روز بگردش وضعى زمين است وضع بمعنى تمام مقوله كه نسبت آن با خارج كه شمس و قمر و ديگر ستارگان ثابت و سيار است بوده باشد و يا زمين ساكن است و آن اجرام برگرد او گردانند ؟ . برخى از پيشينيان چون ابرخس ( هيپارك ) قائل بحركت وضعى زمين بوده است . ابرخس در قرن دوم قبل از ميلاد مسيح عليه السلام مى زيست . اوست كه منطقة البروج را به دوازده قسمت كرده است و هر يك را برج ناميده است و در نام گذارى از هيئت اجتماعى ستارگان در هر برجى كه بصورت خاص حكايت مى كند استفاده كرده است و باسامى حمل و ثور و جوازء الخ نام نهاده است و آغاز سال را از اعتدال ربيعى حساب كرده است .در دانش بشر آمده است كه هيپارك فاصله خورشيد از زمين را بدست آورده است و آنرا اختراع او دانسته است ( ص 67 ط 1 ) و نيز در صفحه 97 آن آمده است كه : ([ هيپارك ابرخسHoppa que در حدود 126 تا 161 قبل از ميلاد در([ رودز])به دنيا آمده است . او طول ماه قمرى را ( 29 روز و 12 ساعت و 44 دقيقه و 5 2 ثانيه ) معين كرد . و سال نجومى را ( 365 روز و 6 ساعت و 10 دقيقه ) محاسبه نمود . هيپارك از مثلثات استفاده مى كرد او را بايد كاشف ستاره جديد يا([ نووو])دانست . جميع ستارگان آسمان را 1800 دانست و ستارگان را از نظر روشنائى به شش قدر تقسيم كرد و اين تقسيم بندى امروزه نيز معلوم است . او حركت تقديم اعتدالين يا رقص محورى را شناخت]). انتهى و اين مسائل منقول از ابرخس همه بتحقيق در اين كتاب دانسته ميشود . برخى از بزرگان را كه از قديم قائل به حركت وضعى و انتقالى زمين بودند در درس هفدهم دروس معرفة الوقت والقبلة ( ص 105 - 108 ط 1 ) با ذكر ماخذ و مصادر نقل كرده ايم بدانجا رجوع شود .
و هم به ترجمه ابوريحان بيرونى در لغت نامه دهخدا رجوع بفرمائيد كه مطالبى بسيار سودمند را در اين مسائل حائز است و اين ترجمت بيرونى گردآورده و تحرير شده حضرت استاد علامه ابوالفضائل حاج ميرزا ابوالحسن شعرانى قدس سره الشريف است كه خود برايم حكايت فرموده اند . در آن ترجمت پس از نقل كلام بيرونى در تعريف اسطرلاب زورقى مصنوع ابوسعيد سجزى بتازى بپارسى فرموده است : ([ گويد از ابوسعيد سجزى اسطرلابى بسيط ديدم كه از شمالى و جنوبى مركب نبود و آن را زورقى ناميدى آن عمل زياده مرا پسند افتاد وى را بسيار تحسين كردم چه آن را بر اصلى قرار داده بود قائم بذات . بنياد آن عمل و مدار آن صنعت بر عقيدت مردمى بوده است كه ارض را متحرك دانسته و حركت شبانه روزى را بفلك منسوب ندانسته اند قسم با جان خود كه آن عقيدت شبهه ايست كه تحليلش در نهايت دشوارى است و قولى است كه رفع و ابطالش در كمال صعوبت است . مهندسين و علماء هيئت كه اعتماد و استناد ايشان بر خطوط مساحيه است در نقض آن شبهت و رد آن عقيدت بسى ناچيز و تهى دست باشند و هرگز دفع آن شبهه را اقامت برهان و تقرير دليلى نتوانند نمود و
